اعتماد به نفس کودکان|10 راه موثر در افزایش اعتماد به نفس کودکان – راز موفقیت

تمام طول تاریخ نسبت به اعتماد به نفس کودکان بی اعتنایی شده است. ما در رابطه با تقویت اعتماد به نفس کودکان خود در تمام طول تاریخ کوتاهی کردیم. سالها پیش پژوهشگران اروپایی پس از تحقیقات گسترده در حوزه اعتماد به نفس به یک نتیجه بسیار ارزشمند در حوزه موفقیت فردی دست پیدا کردند.
آنها از تلاش خیلی زیاد برای افزایش اعتماد به نفس بزرگسالان دست برداشتند. نه اینکه ناامید شده باشند، بلکه متوجه شدند که اگر یک چهارم از همان میزان تلاشی که برای ارتقاء کیفیت اعتماد به نفس بزرگسالان صرف می کنند را به بهبود اعتماد به نفس کودکان و در واقع رشد و تقویت اعتماد به نفس کودکان و نوجوانان اختصاص دهند، به راحتی اقدامات بسیار موفق تری در جهت بهبود اعتماد به نفس بزرگسالان انجام داده اند. در غرب نیز مسئولان با استراتژی مشابه، تمام انرژی خود را صرف تقویت و بالا بردن اعتماد به نفس در دوران کودکی افراد جامعه خود و مخصوصا از طریق نظام آموزشی خود کردند.

امروزه می بینیم که در تمام دنیا متخصصین حوزه روان نگرش مشابهی در رابطه با عزت نفس کودکان و تلاش های جهانی برای تقویت عزت نفس فرزندان دارند. در این زمینه راهکارهای روانشناسی بسیاری ارئه شده است. از جمله قصه درمانی و استفاده از قصه برای افزایش اعتماد به نفس کودکان، بازی درمانی و تکنیک هایی نظیر بازیابی خاطرات.

دلایل کمبود اعتماد به نفس کودکان

کودکان در بدو تولد معمولا به صورت ذاتی و خدادادی از درصد اعتماد به نفس بالایی برخوردار هستند اما رفتار والدین که معمولا با عنوان تربیت و خیرخواهی روی کودک به خصوص در سه سال اول زندگی وی اعمال می شود، در بیشتر مواقع خسارات کوچک و بزرگ بسیاری را بر پیکر عزت نفس و اعتماد به نفس کودک وارد می کند که اگر به موقع درمان نشود، این ضعف اعتماد بر نفس و عزت نفس گاه تا بزرگسالی همراه کودک است. دلایل متعددی برای کمبود اعتماد به نفس کودکان وجود دارد که از محیط خانواده یا اجتماع نشات می گیرد. در ادامه به  بررسی برخی دلایل کمبود اعتماد به نفس کودکان می پردازیم.

از سری دلایل کمبود اعتماد به نفس کودکان رفتار نا مناسب گروه همسالان

یکی از چالش های بزرگی که کودکان در مورد حس درونی که نسبت به خود دارند، با آن مواجه می شوند، رفتار گروه همسالان با آنها است.  قلدری توسط بچه‌های دیگر، در محیط های مثل مدرسه، محل بازی و اجتماعات خانوادگی، ممکن است کودک را دچار احساس بی کفایتی کرده و عزت نفس و اعتماد به نفس او را خدشه دار کند.

درست است که تا قبل از هفت سالگی اصلی ترین منبع تامین اعتماد به نفس کودک رفتار های والدین او از جمله احساس عشق و تشویق و … است اما، تأیید توسط گروه همسالان با بالا رفتن سن اهمیت بیشتری پیدا می کند. تا جایی که طبق تحقیقات اخیر 20 درصد از افرادی که به تله و طرحواره نقص و شرم گرفتار اند، در کودکی مورد تایید گروه همسالان خود نبودند. ترس از متناسب نبودن  در زمینه های مختلف به خصوص زمانی که کودک در اقلیت قرار دارد، مثل کودکی مسلمان در شهری یهودی نشین، اصلی ترین دلیل ضعف عزت نفس و اعتماد به نفس کودکان است. این متناسب نبودن را می توان از جنبه های مختلف مثل رنگ پوست و نژاد، ملیت، مذهب، وضعیت اقتصادی، ظاهر فیزیکی و … مورد بررسی قرار داد. اگر کودک در جمعی از گروه همسالان خود باشد که به هر دلیلی حس اقلیت بودن و مهم تر از آن مناسب نبودن به وی دست دهد، با تکرار این روند بی شک حرمت نفس کودک خدشه دار می شود.

از جمله دلایل کمبود اعتماد به نفس کودکان آموزش مبتنی بر ترس و فشار 

ترس شاید قوی ترین محرکی است که باعث کاهش اعتماد به نفس می شود. متاسفانه در برخی از محیط‌ها اعم از محیط مدرسه و یا حتی خانواده فضای رعب انگیز ایجاد شده باشد که موجب ترس و وحشت کودک باشد. مثلا ترس از مجازات و تنبیه در مدرسه، هنگامی که کودک مطلبی را به خوبی یاد نگرفته است. یا به طور مثال ترس از طرد شدن و دوست داشته نشدن توسط والدین، هنگامی که عمل خطایی از کودک سر می زند.

فشار آوردن بیش از حد به کودک برای انجام کاری و یا حتی رسیدن به هدفی( مثلا فشار آوردن به کودک برای کسب معدل بالا در مدرسه) یکی از دلایلی است که سبب کاهش اعتماد به نفس کودکان می شود. اگر والدین تنها زمانی به کودک خود محبت و توجه کنند که کار خاصی انجام داده است، مثلا در فلان مسابقه مدال کسب کرده یا شاگرد اول کلاس شده است، کودک این گونه برداشت می کند که تنها زمانی خوب و مورد تایید است که کار خارق العاده ای انجام دهد. در اصل عزت نفس وی چنان تخریب می شود که برای ارزیابی خود نیازمند تایید خارجی می گردد.

اعتماد به نفس کودکان ایران، در راه صعود

در کشور عزیزمان ایران نیز تلاش هایی در نظام آموزشی بویژه در مقطع مهدکودک و پیش دبستان انجام شده و نتایج آن را در بهبود اعتماد به نفس کودکانی که وارد دبستان می شوند می توان مشاهده کرد. تفاوت بسیار زیادی هست در کیفیت عزت نفس و اعتماد به نفس کودکانی که مهد و پیش دبستان را نگذرانده اند با کودکانی که مربیان خوبی در آن دوران داشته و از طریق بازی و رفتار آموزشی صحیح، اعتماد به نفس شان، با سلامت رشد کرده است.

نقش بسزای والدین در ارتقاء اعتماد به نفس کودکان

سرمایه گذاری والدین روی تقویت اعتماد به نفس و بهبود اعتماد به نفس کودکان بسیار بسیار مهم و ارزشمند است. والدین آگاه، خوب می دانند که اگر در این دوران کوتاه زندگی فرزندشان درست عمل کنند، فرزندانشان نتایج آن را تا پایان عمر با خود به همراه خواهند داشت. زنان و مردان موفق، کسانی هستند که کودکی خوبی داشته و از نوزادی تا کودکی اعتماد به نفسشان رشد و تقویت یافته است پس اگر می خواهید فقط با انجام یک کار، آینده فرزندانتان را طلایی کنید، کافی است همین امروز تمام تلاش خود را از طریق کسب آگاهی بیشتر و رفتار تقویت کننده روی بالا بردن اعتماد به نفس کودکان خود هدفمند کنید. یکی از مهمترین ویژگی های پدران و مادران، توانمندی آنان در پرورش اعتماد به نفس و عزت نفس فرزندانشان در دوران کودکی است.

در این مقاله سعی کرده ایم بطور خاص روی نقش ویژه والدین در ارتقا کیفیت اعتماد به نفس کودکان تمرکز کرده و به ارائه 10 راهکار عملی و تاثیرگذار بپردازیم که نتیجه بکارگیری آنها افزایش و بالا بردن اعتماد به نفس کودکان است.

تقویت اعتماد به نفس در کودکان، یک اصل و یک ضرورت

بطور حتم همه کودکان سختی های یک کودک خیابانی را تجربه نکرده اند یا نیازی نداشته اند که برای رسیدن به خواسته های خود، از موانع خیلی زیادی عبور کنند ولی همه کودکان با سختی هایی روبرو می شوند، و مهم است که آن ها از اعتماد به نفس کافی برخوردار باشند تا نه تنها از این شرایط سخت جان سالم به در ببرند، بلکه به شکوفایی نیز برسند. کودکان باید باور کنند که می توانند کارهای بزرگ انجام دهند. اینکه کودکان به شیوه درستی خود را ارزشمند بدانند ، به این معنی است که آنها نقاط قوت و ضعف خود را می شناسند و بابت نقاط قوت خود احساس خشنودی می کنند و نقاط ضعف خود را نیز پذیرفته اند و در جهت تقویت آن ها اقدامات لازم را انجام می دهند و یا آنها را نادیده می گیرند.

شکل گیری الگوی اعتماد به نفس کودکان، از همان آغاز زندگی هر فرد یعنی از بدو تولد شکل می گیرد؛ برای نمونه کودکی که راه رفتن را برای اولین بار تجربه می کند، احساسی را تجربه می کند که باعث افزایش اعتماد به نفس او می شود. یادگیری برخاستن از زمین و راه رفتن پس از تلاش های ناموفق قبلی به کودک می آموزد که او حتما می تواند. فکر «من می توانم» یعنی اوج باورمندی و قدرتمندی اعتماد به نفس در انسان.

چگونه اعتماد به نفس را در کودکان خود ایجاد کنیم؟

گفتیم اعتماد به نفس، نشأت گرفته از حس توانایی انجام کار است. کودک دارای اعتماد به نفس و مطمئن، به تصویری مثبت و واقع بینانه از توانایی های خود نیاز دارد و این مسئله در اثر دستاوردهای کوچک و بزرگ حاصل می شود. سخنان تشویق کننده والدین می تواند کمک کند که چنین میزان اعتماد به نفسی ایجاد شود، به ویژه زمانی که تلاش ها یا توانایی های خاص کودک خود را مورد اشاره قرار می دهید.

10 اصل طلایی برای کمک به ایجاد و افزایش اعتماد به نفس کودکان

برای افزایش اعتماد به نفس کودک دلبندتان این 10 اصل کلیدی را به کار ببندید:

1. عاشق کودک دلبند خود باشید.

یکی از مهم ترین و موثرترین اقداماتی که والدین برای بالابردن اعتماد به نفس کودکان خود می توانند انجام دهند این است که به کودک خود بی قید و شرط عشق بورزند، این مسئله کاملا مشخص است و احتمالا مهم ترین چیزی است که می توانید در اختیار کودک خود قرار دهید؛ حتی اگر کودک شما کاری را کامل انجام نداده است و نواقصی دارد (و چه کسی است که  این طور نباشد و از همان ابتدا بهترین بوده؟

2. به موقع و بجا نشان دهید که چقدر به کودک خود افتخار می کنید.

مهم است که کودک خود را ستایش کنید و بازخوردهای مثبتی را به او ارائه کنید زیرا کودکان – به ویژه کم سن و سال ها – ارزش خود و دستاوردهایشان را بر اساس تصور شما می سنجند. اما حواستان باشد که در ستایش خود واقع گرایانه عمل کنید. اگر کودکی در زمینه ای شکست خورد یا در مورد مهارت خاصی استعدادی از خود نشان نداد، کافی است فقط از تلاش های او تعریف کنید و مهم است که به شکلی غیرواقع بینانه از نتایج بدست نیامده، ستایش نکنید.

به کودک خود اطمینان دهید، مشکلی وجود ندارد که قادر نباشد همه کارها را به بهترین شکل انجام دهد.

به او بگویید که برخی کارها مستلزم تلاش و تمرین بیشتر هستند و گاهی ایراد ندارد که بعد از تلاشهایی که برای انجام یک کار انجام داده است آن را رها کند.

3. به موقع دست یاری خود را به سوی کودک خود دراز کنید.

یکی دیگر از مهمترین کارهایی که والدین در جهت ایجاد و تقویت اعتماد به نفس کودکان خود می توانند انجام دهند این است که به کودک خود کمک کنند اهداف واقع گرایانه ای تعیین کند. زمانی که کودک شما بازی فوتبال را تازه شروع کرده است، اشکال ندارد که فکر کند روزی به عضویت تیم ملی فوتبال در می آید. اما اگر بعداز تلاش های زیاد خود  نتوانسته است مثلا در تیم دبیرستان خود پذیرفته شود و هنوز فکر می کند روزی در تیم ملی بازی خواهد کرد، آن گاه او نیاز دارد روی اهداف واقع گرایانه تری تمرکز کند. کودک خود را راهنمایی کنید اهداف معقولی برای خود تعیین کند تا از حس شکست جلوگیری شود. اگر هدف او دور است، با او در مورد اهداف کوتاه مدت در همان مسیر صحبت کنید.

4. خود را دوست بدارید و دوست داشتن خود و صحبت های مثبت با خود را برای کودک دلبندتان الگوسازی کنید.

شما باید ابتدا خود را دوست داشته باشید و به خودتان عشق بورزید تا قادر باشید به کودک خود نیز بیاموزید او نیز خودش را دوست داشته باشد. شما می توانید این رفتار را با تشویق کردن و دادن پاداش و ستایش از خود در زمان هایی که به موفقیتی رسیده اید، الگو سازی کنید. اگر در یک مسابقه ورزشی پیروز شده اید، در کار خود ترفیع گرفته اید یا یک مهمانی دلچسب و موفقیت آمیز برگزار کرده اید، این مورد را با کودکان خود جشن بگیرید. در مورد مهارت ها و تلاش  هایی صحبت کنید که برای رسیدن شما به آن موفقیت نیاز بوده است. در همان گفتگو، می توانید به کودک خود مهارت هایش را یادآوری کنید و بگویید که چگونه می توان آن ها را تقویت کرد و مورد استفاده قرار داد.

5. تغییر کردن را از همان کودکی به کودکان خود بیاموزید.

هیچ کس در همه امور و در همه زمان ها پیروز نمی شود. همواره در طول زندگی، شکست ها، ناکامی ها و انتقادهایی وجود دارد. از این شکست ها به عنوان تجارب یادگیری استقبال کرده ونهایت استفاده را ببرید، نه آن که در همان رویدادها و اتفاقات رخ داده شده به عنوان شکست و ناامیدی باقی بمانید. تکرار جمله معروف «تلاش، تلاش و باز هم تلاش کن» بسیار سزاوار است،( به ویژه در مورد کودکان) تا تسلیم نشوند و ادامه دهند.

باید به کودکان خود کمک کنیم که یاد بگیرند به احساسات خود اطمینان کنند و بتوانند به راحتی احساسات خود را با شما در میان بگذارند، کودکان خواهند آموخت که شکست ها  یک بخش عادی از زندگی هستند و می توان آن ها را مدیریت کرد. اگر کودک شما در آزمونی ضعیف نشان داد، او را با حس ترحم  همراهی نکنید و یا به او نگویید که هیچ گاه توانایی خوبی در خواندن نخواهد یافت. در عوض، در مورد اقداماتی صحبت کنید که او می تواند برای عملکرد بهتر خود از آنها استفاده کند و به او بگویید زمانی که به موفقیت دست یافت،از دستاورد خود حس غرور خواهد داشت.

6. کودکان مستقل و ماجراجو با اعتماد به نفس هستند.

کودکانی که اعتماد به نفس خوبی دارند، مشتاق آزمودن چیزهای جدید، بدون ترس از شکست هستند. کودکان کم سن و سال  تر را از دور نظارت کنید. شرایطی را برای او ایجاد کنید که در آن شرایط، کارها را خودش به تنهایی انجام دهد. از ایمن بودن شرایط اطمینان حاصل کنید اما به کودک خود فضا بدهید. برای مثال، نشان دهید که چگونه می توان ساندویچ درست کرد و اجازه دهید او ساندویچ خود را بدون مداخله شما درست کند. کنجکاوی و جستجوگر بودن را چه در مورد رفتن به یک پارک یا درست کردن یک غذای جدید در کودک خود ایجاد کنید و او را تشویق کنید.

7. دوپینگ اعتماد به نفس در کودکان با ورزش!

ورزش می تواند در ایجاد اعتماد به نفس در دختران و پسران بسیار زیاد کمک کند. آن ها می آموزند که می توانند تمرین کنند، پیشرفت کنند و به اهداف خود دست یابند. همچنین ورزش کردن به  آن ها می آموزد که توانایی های خود را بشناسند، و نقاط ضعف خود را بپذیرند یا تقویت کنند، با شکست مقابله کنند، دایره دوستان خود را گسترش داده و کار تیمی را بیاموزند.

8. به علایق کودک خود بسیار اهمیت بدهید.

هرکسی در انجام کاری برتری دارد، و زمانی که کودک شما متوجه آن توانمندی در خودش می شود، بسیار عالی است. به عنوان پدر یا مادر، به علایق کودک خود احترام گذاشته و آن ها را ترغیب کنید ، حتی اگر علاقه مندی کودکتان مورد علاقه شما نباشد. کودک خود را زمانی که در پیگیری های ابتدایی به موفقیتی دست می یابد تشویق و ستایش کنید. در صورتی که کودک شما نسبت به نواختن گیتار در یک گروه موسیقی از خود استعداد نشان می دهد، از این علاقه او، تا زمانی که در مسئولیت هایی همچون انجام تکالیف مدرسه اش، مسئله ایجاد نکند، حمایت کنید. این به این معنی نیست که اختیار کامل همه چیز را به نوجوان خود واگذار کنید تا مثلا شب ها تا دیروقت بیرون از خانه بماند یا کارهای ناشایسته ای را انجام دهد و این مسئله ما را به نکته بعدی می رساند.

9. کودکان مطمئن و سالم در خانواده های با ثبات رشد می کنند.

کودکان زمانی حس اعتماد بیشتری می کنند که بدانند چه کسی اختیار امور را در دست دارد و باید چه انتظاری داشته باشند. حتی اگر کودک شما فکر می کند قوانین شما بیش از حد سخت گیرانه هستند، زمانی که قوانین را تعیین کرده و آن ها را به شکلی هماهنگ اعمال می کنید، او نسبت به آن چه می تواند و آن چه نمی تواند انجام دهد، اطمینان خواهد داشت. هر خانواده ای قوانین متفاوتی خواهد داشت، و این قوانین طی زمان با بزرگ تر شدن کودک تغییر می کنند. قوانین خانواده شما هر چه که باشند، آن چه برای خانواده شما مهم هستند را به خوبی مشخص می کند. یادگیری و پیروی از قوانین به کودکان، حسی از امنیت و اعتماد به نفس می دهد. همچنان که کودکان بزرگ تر می شوند، ورودی های بیشتری در خصوص قوانین و مسئولیت ها دریافت خواهند کرد. اما این نکته مهم است که به یاد داشته باشید شما پدر و مادر او هستید، نه بهترین دوست او. روزی او تحت فشار همتایان، قدر این اطمینان را خواهد دانست که بگوید «نه، این کار را نمی توانم انجام دهم.»

10. اعتماد به نفس بالا روابط درست کودک دلبندتان را تضمین می کند.

اطمینان در روابط، کلید اعتماد به نفس کودک شما خواهد بود. مهم ترین رابطه ابتدایی کودک، رابطه پر محبت والد و کودک است. اما همچنان که دایره اجتماعی کودک شما بسط می یابد، قادر خواهید بود به او کمک کنید متوجه شود چگونه اقدامات او روی دیگران تاثیر می گذارد و به او در این زمینه یاری کنید که وقتی اقدامات شخصی دیگر روی او تاثیر می گذارند، هسته درونی اعتماد به نفس خود را حفظ نماید. نقش شما به عنوان پدر و مادر این نیست که هر وضعیت دشواری که برای او پیش می آید را حل کنید، بلکه نقش شما آن است که به کودک خود آموزش دهید از مهربانی، ترحم، جسارت و همین طور اعتماد به نفس کافی برخوردار باشد تا بدین شکل بتواند از پس فراز و نشیب های روابط خود با دیگران برآید.