18 طرحواره ناسازگاری که اگر درمان نشوند زندگیتان را تباه میکنند

طرحواره درمانی چه کمکی به بهبود بیماران می‌کند؟ طرحواره به چه معنا است؟ طرح واره‌ها چطور شکل می‌گیرند و  چطور اوضاع زندگی را به دست می‌گیرند؟ طرحواره‌ها یکی از ترندترین مفاهیم روانشناسی هستند که در میان روانشناسان بسیار شناخته شده و پرطرفدار است.
تا جایی که برخی از متخصین این حوزه، تخصصاً بر روی این مبحث تمرکز دارند و بیمارانی خارج از بیماران طرحواره‌ای را نمی‌پذیرند. به این افراد طرحواره درمانگر نیز می‌گویند. مفهوم طرح‌واره‌ها برای اولین بار توسط روانشناس دکتر جفری یانگ مطرح شد. وی این مفهوم را اینگونه تعریف کرد: تله‌های شخصیتی یا همان طرحواره ها ساختار روانی و چهارچوب فکری هر انسان است. که در زمان قرار گرفتن در موقعیت های مختلف با توجه به آن افکار و احساسات خاصی به سراغش آمده و در نهایت رفتار خاصی از وی سر می‌زند. اجازه دهید برایتان یک مثال بزنیم:
سخنرانی در جمع ممکن است فردی را مضطرب و فرد دیگری را به هیجان آورد هر کدام از این افراد طرحواره‌هایی دارند که زمانی که در این وضعیت قرار می‌گیرند، یعنی از آنها خواسته می‌شود که در جمع سخنرانی کنند فعال می‌شود و در نهایت فردی را مضطرب کرده و فرد دیگری را به وجد می آورد.

اگر بخواهیم ساده‌تر عنوان کنیم، طرحواره‌ها همانند یک عینک می‌مانند که جهان را از پشت او می‌بینیم. این عینک می‌تواند مانند عینک دودی، جهان‌تان را تیره‌تر نشان دهد و یا مانند عینک طبی کمک کند جزئیات و زیبایی های بیشتری را ببینید. طرحواره‌ها عموماً در زمان کودکی شکل گرفته و در ابتدای نوجوانی خود را نشان داده و عموماً تا کهنسالی همراه فرد است و تجربیات زندگی فرد در کودکی موجب شکل گیری آنها می‌شود.
به طور مثال بزرگسالی که در زمان کودکی با والدینی زندگی می‌کرده که عادت داشتند تمام کارهای او را انجام دهند و به وی اجازه نمی‌دادند مستقل عمل کند، با طرحواره ی وابستگی بزرگ شده است و احتمالاً همچنان در دنیا به دنبال افرادی می‌گردد تا کارهای او را انجام دهند. در این مقاله از مجموعه مقالات روانشناسی سایت راز موفقیت، برآنیم تا به بررسی طرحواره‌ها و شیوع‌های طرحواره درمانی بپردازیم.

  طرحواره ریشه در مواردی نظیر اعتماد به نفس و یا عزت نفس هر فرد دارد. طرحواره چیست؟ لغت طرحواره (طرحواره به انگلیسی: Schema) برای نخستین بار در قرن بیستم توسط یک روانشناس انگلیسی به نام فردریک بارتلت در یکی از تئوری‌های او به نام تئوری یادگیری عنوان شد.
پس از آن طرحواره‌ها مورد توجه روانشناسان واقع شدند و تحقیقات زیادی در زمینه شناخت طرحواره‌ها تحت عنوان طرحواره درمانی صورت گرفت. در واقع طرحواره های ناسازگار اولیه که به آنها تله شخصیتی نیز گفته می شود، شاید یکی از اصلی ترین مشکلاتی است که، ممکن است برای هر انسانی پیش بیاید.
اگر فردی گرفتار تله‌های شخصیتی شود، روند زندگیش با اختلالات جدی روبرو می‌شود و شادی و آرامش وی صلب می گردد. بیشتر تله ها در هم تنیده اند و به مسائلی همچون عزت نفس و اعتماد به نفس فرد مربوط می‌شوند. در این مقاله از دسته مقالات سایت راز موفقیت قصد داریم در مورد طرحواره‌ها یا همان تله‌های شخصیتی صحبت کرده، به انواع و شیوه‌های شکل گیری آن بپردازیم و نهایت ریشه های تحولی آن را بررسی کنیم..

طرح واره و طرحواره درمانی چیست؟

طرحواره چیست؟ طرحواره در واقع قالب و چارچوب باورها و شناخت فرد از خود و محیط پیرامونش است که باعث تفسیر و سازماندهی اطلاعات می گردد. دراصل طرحواره یک چارچوب ذهنی است که، طبق آن ورودی‌های ذهنمان را سازماندهی می کنیم. یعنی هر ورودی که مطابق بر باورها و عقاید زندگی‌مان باشد را نگه داشته و بقیه آنها را حذف می کنیم.
در حالت کلی طرحواره‌ها مفید هستند چرا که، کمک می‌کنند ذهن ما الگو و ساختار مشخصی برای دسته بندی ورودی‌های خود داشته باشد. مشکل اصلی زمانی ایجاد می شود که این باورها و عقاید مخرب و اشتباه باشند و موجب آزار و اذیت ما شوند. آنجاست که به آنها طرحواره های ناسازگار می گویند.

تصور کنید طرحواره ها نبودند. یعنی هیچ الگوی ذهنی نداشتید. مطمئناً نمی توانستید تجارب خود را به کار برده و برای آینده برنامه ریزی کنید. ژان پیاژه

طرحواره ها چگونه شکل می گیرند؟ طرحواره درمانی چیست؟

بسیاری از طرحواره‌ها در سالهای اولیه زندگی (به خصوص سه سال اول) شکل می گیرند، با گذشت زمان قوی‌تر شده و به حرکت خود ادامه می دهند تا جایی که حتی عامل بسیاری از تجربیات زندگی می‌شوند. هرچه زمان شکل گیری تله های زندگی به عقب تر (یعنی سالهای نخست زندگی برگردد) بنیادی‌تر و قوی‌تر است و تغییر آن سخت‌تر صورت می گیرد. در حالت کلی از آنجا که طرحواره‌ها بنیادی‌ترین و عمومی‌ترین باورهای فرد هستند، تأثیر عمیقی در شناخت، احساس و رفتار فرد دارند و می‌توانند کاملاً بر زندگی وی مسلط شوند وهمه ی جنبه های زندگی را تحت تأثیر قرار دهند.
نحوه شکل گیری طرح واره‌ها به شناخت اولیه فرد در دوران کودکی از جهان پیرامون خود بر می‌گردد و افرادی که کودک در آن زمان بیشترین برخورد را با آنها داشته است مثل خانواده، گروه همسالان و … بیشترین تأثیر را در شکل گیری طرح واره ها دارند. این بنیاد فکری زمانی که فرد به بزرگسالی پا می گذارد، آنچنان قدرتمند می شود که در تمام لایه‌های ناخود آگاه ذهن فرد نفوذ می کند. گاهی تحت تاثیر تله های شخصیتی اقداماتی از فرد سر می زند که حتی توان تفسیر آنها را ندارد و بدون اینکه بداند چرا اینکار را کرده است هر بار در شرایط مشابه باز هم همین عمل از وی سر می‌زند.
طرحواره ها بر اساس ذهنیت های اولیه فرد شکل می گیرند و تجربیات جدید موجب اصلاح و یا تغییر آنها میشود. در این میان عواملی هستند که در شکل گیری طرحواره های ناسازگار یا مخرب تاثیر گذار هستند که در ادامه به بررسی آنها می پردازیم.

عوامل تأثیر گذار در شکل‌گیری طرح واره و طرحواره درمانی

طرحواره های مخرب یا ناسازگار در شرایط زیر سریع تر رشد کرده و ماندگاری بیشتری پیدا می کنند.

اولین عامل شکل گیری طرحواره های شخصیتی عدم ارضا نیازها:

هر کودکی در بدو تولد نیازهای بنیادین مانند نیاز به دریافت عشق و محبت، نیاز به امنیت جسمی، نیاز به سرپناه، نیاز به آموزش و … دارد. بسیاری از این نیازها در محیط خانه و خانواده تأمین می‌شود. چرا که در سالهای اولیه کودک بیشترین ارتباط را با اعضای خانواده خود دارد. چنانچه نیازهای کودک در هر زمینه ای ارضا نشود، می تواند منجر به شکل گیری تله‌هایی خاصی همچون طرحواره محرومیت هیجانی و طرحـــواره طرد شدگی و … شود که در ادامه به بررسی هر یک می‌پردازیم.

دومین عامل شکل گیری طرحواره‌های ذهنی ارضاء بیش از حد نیازها:

از طرف دیگر اگر اطرافیان همواره گوش به فرمان باشند تا هر خواسته و نیاز کودک، هرچند غیر ضروری و یا حتی بی مورد را برآورده سازند، ممکن است در روند شکل گیری شخصیت و بنیاد باوری فرد اختلال ایجاد شود. به طور مثال فرد باور داشته باشد که، همه غلام حلقه به گوش او هستند و باید تمام نیازهایش را برطرف کنند (طرحواره استحقاق و بزرگمنشی) و یا همیشه باید کسی باشد که مسئولیت نگهداری از او را به عهده بگیرد (طرحواره وابستگی). این شیوه تربیتی می‌تواند منجر به شکل گیری طرحواره هایی همچون وابستگی/ بی کفایتی و استحقاق و بزرگ منشی شود که در ادامه به معرفی هر یک می پردازیم.

برخی از طرحواره ها به ویژه آنها که عمدتاً در نتیجه تجارب ناگوار دوران کودکی شکل می گیرند ممکن است هسته‌ی اصلی اختلالات شخصیت و بسیاری از اختلالات مزمن باشد که به آنها طرحواره های ناسازگار اولیه می گوییم. «یانگ»

سومین عامل شکل گیری طرحواره‌های ذهنی آسیب دیدن و قربانی شدن:

اگر به هر دلیلی خانواده توان حفظ کردن امنیت فکری، عاطفی و حتی جسمی کودکشان را نداشته باشند و کودک در این زمینه‌ها مورد سوءِ استفاده قرار گیرد و قربانی شود، منجر به تشکیل طرح واره‌هایی همچون نقص/شرم، بی اعتمادی/بدرفتاری و یا آسیب پذیری در فرد می‌شود. البته در روند شکل گیری طرحواره ها عوامل دیگری مانند سبک مقابله ای که فرد انتخاب می کند، خلق خو و موارد ژنتیکی هم دخیل هستند.
خلق و خوی کودک تعیین می کند که آیا توان برقراری ارتباط سالم با افراد مهم زندگی اش را دارد یا خیر. به طور مثال کودکی که خلق و خوی جسور دارد و تمایل به خطر کردن از خود نشان می‌دهد احتمال کمتری دارد که بتواند با والدین محتاط ارتباط برقرار کند.

نحوه عملکرد طرحواره ها و طرحواره درمانی

بنظر شما طرح واره‌ها به چه صورت عمل می‌کنند؟ هر طرح واره در شرایط خاصی تحریک و فعال می شود. اجازه دهید این مورد را با بررسی داستان یکی از مراجعان شرح دهیم.

بعضی از ذهنیت‌های طرحواره‌ای حال و هوای شما را شبیه همان کودکی می کند که روزی بودید برای همین شما مدام به دنبال همان احساس آشنا در شرایطی می مانید که شاید از آن نفرت داشته باشید. گاهی نیز ذهنیت های طرح واره ای شما را شبیه والد سخت‌گیر و بی‌انصافی می کند که زمانی داشتید. بعضی ذهنیت‌های طرحواره ای شما را به لاک دفاعی می‌برند. بعضی ذهنیت‌ها هم از شما بزرگسال عاقلی می‌سازد که می‌توانید از خودتان حمایت کنید. این شما هستید که انتخاب می کنید کدام ذهنیت را در پیش بگیرید پس نحوه عملکرد طرحواره کاملا به ذهنیت شما بستگی دارد و در هر فرد نحوه عملکرد متفاوتی دارد..

انواع طرحواره چیست و چطور طرحواره درمانی کنیم؟

همانطور که پیشتر گفتیم، طرح واره ها در دوران کودکی شکل میگیرند و رشد می‌کنند و به طور معمول در مقابل تغییر مقاوم هستند و عموما تا پایان عمر همراه انسان می مانند. گفتیم که طرح  واره ها به طور کلی مفید هستند و موجب ساختار مندی ذهن انسان میشوند. اما طرح واره ها به دو دسته طرحواره سازگار اولیه و طرحواره ناسازگار اولیه تقسیم می شوند. مشکل اصلی طرحواره های ناسازگار یا همان طرح واره هایی مدیریت نشده هستند. این تله های شخصیتی باعث ایجاد الگوهای منفی تقویت شونده هستند و از طریق برقراری دوباره و دوباره تعاملات اجتماعی ناسالم به حیات خود ادامه میدهند و موجبات آزار و اذیت شما را پدید می آورند.

در این مقاله منظور ما از طرح واره ها همان طرحواره های ناسازگار است. برای اینکه بدانیم طرحواره درمانی به چه کارشناسان حوزه روانشناسی 18 طرح واره را شناسایی و هر یک را طبقه بندی کردند که، در ادامه به بررسی هر یک می پردازیم.

طبقه اول حوزه طرد و بریدگی:

طرحواره ها حوزه ی طرد و بریدگی حاصل احساس طردشدگی ای عمیق است. زمانی که والدین نتوانند نیاز به دریافت محبت, عشق، احترام و پذیرش را در کودکشان تامین کنند، طرح واره های این حوزه در ذهن کودک شکل می گیرند. اگر فرد در سنین کودکی والدین خود را از دست بدهد، یا اینکه والدینش عادت به انتقادات شدید و مکرر داشته باشند و یا کودک نسبت به گروه همسالان خود پذیرفته نشود و مواردی از این قبیل، طرحواره های این حوزه فعال می شود. پیشنهاد می‌‌کنیم چنانچه هر یک از طرحواره های حوزه طرد و بریدگی در شخصیت شما بارز و اصلی است، حتما به طرحواره درمانی روی آورید و از یک طرحواره درمانگر کمک بگیرید. زیرا زمان شکل گیری طرحواره های حوزه طرد و بریدگی عموما تا قبل از هفت سالگی است. لذا از قدرت بالایی برخورداراند و تغییر آنها بدون کمک یک طرحواره درمانگر مجرب شاید بسیار سخت و در مواردی غیر ممکن باشد. طرحواره های این حوزه عبارتند از:

طرحواره رهاشدگی چیست؟

طرحواره رها شدگی به انگلیسی: Abandonment Scheme است. باور بنیادی و پایه در طرحواره رهاشدگی و بی ثباتی، ترک شدن است. افراد با طرحواره رهاشدگی همیشه منتظر اند تا نزدیکترین افراد خود را ازدست بدهند. آنها عمیقا معتقد اند بالاخره اتفاقی رخ می دهد تا عزیزانشان را از دست بدهند. این اتفاق می تواند هر چیزی مانند بیماری، مرگ و یا حتی خیانت باشد. این باور چنان فشاری را به افراد با طرحواره رهاشدگی تحمیل می کند که، همواره با ترس و عذاب زندگی میکنند. کوچک ترین رفتار از جانب عزیزانشان را به گونه ای تفسیر کرده و شاخ و برگ می دهند که نهایت به ترک شدن و تنهایی آنها ختم میشود. اصلی ترین نشانه افراد با طرحواره رها شدگی، ترس از تنهایی است. افراد با تله رها شدگی نسبت به جدایی های کوتاه مدت هم واکنش هایی هیجانی از خود نشان می دهند. در ادامه به بررسی کامل این طرحواره می پردازیم و روش درمان طرحواره رهاشدگی را نیز عنوان می کنیم.

رفتارهای شاخص افراد با طرحواره رهاشدگی عبارتند از:

• وابستگی شدید به افراد مهم زندگی،
• انحصارطلبی و کنترل کنندگی افراطی به گونه ای که قصد کنترل تمام مدت پارتنر خود در همه ضمینه ها را دارند،
• تمایل به سرزنش و مجازات دیگران به جرم رها کردن آنها،
•  احساس حسادت نسبت به افراد مهم زندگی،
•  رقابت طلبی با رقبای عشقی خیالی

تست آنلاین طرحواره رها شدگی

شاید شما هم برخی از نشانه های بالا را داشته باشید و همین موضوع شمارا نگران کند و بترسید که مبادا به طرح واره رها شدگی مبتلا باشید. اما زود قضاوت نکنید ابتدا در تست رایگان زیر شرکت کنید تا مشخص شود که شما طرحواره رها شدگی دارید یا خیر. لطفا به سوالات در کمتر از ده دقیقه پاسخ دهید و هر پاسخی را که فکر میکنید به شما نزدیک تر است انتخاب کنید نه چیزی که دوست دارید باشد. فراموش نکنید که ما میخواهیم به شما کمک کنیم پس بهتر است که در پاسخ دادن به سوالات با خودتان صادق باشید.

تاثیر طرحواره رها شدگی در روابط عاشقانه

افراد گرفتار در طرحواره رها شدگی مدام ترس از تنها ماندن و رها شدن دارند. افراد گرفتار در این تله ی شخصیتی وقتی در یک رابطه عاشقانه قرار میگیرند به شدت تحت فشار هستند. به گونه ای که مدام به این موضوع می اندیشند که پارتنرشان قصد وابسته کردن و در نهایت رها کردن آنها را دارد. اگر با فردی با شرایط زیر در ارتباط هستید احتمالا به طرحواره رها شدگی مبتلا شده اید و یا زنگ خطری است که ادامه این رابطه میتواند این تله شخصیتی را برای شما فعال کند.

1. نامزدتان به دلیل درگیری عاطفی با فردی دیگر حاضر نیست زیر بار روابط متعهدانه دیرپا برود.
2. نامزدتان همیشه در دسترس نیست که با هم وقت بگذرانید . مثلا زیاد به مسافرت می رود.
3. همسرتان از لحاظ عاطفی فردی بی ثبات است و نمی تواند بر اساس اصول منطقی با شما رابطه ای عاطفی و پایدار برقرار کند.
4. همسر شما تنوع طلب است ، دوست دارد در روابطش آزاد باشد و مایل است برای دیگران دلربایی کند.
5. همسرتان نسبت به شما دو دل است . از نظر منطقی میل دارد با شما زندگی کند اما از نظر عاطفی میل چندانی ندارد یا اینکه عاشق دیوانه‌وار شماست و لحظه ای بعد از چشم او می افتید مثل اینکه همسرتان تکلیفش با خودش روشن نیست.

افراد با طرحواره رها شدگی معمولا جذب انسان های اشتباه که به آنها حس ثبات و تعهد نمیدهند و آنها را بلاتکلیف نگه می‌دارند و در اصل رهاشدگی دوران کودکی‌شان را تداعی می‌کنند می‌شوند. زندگی عاطفی بی ثبات برای این افراد آسوده تر است چرا که تداعی کننده الگوها کودکی آنها است و در این شرایط احساس راحتی بیشتری می‌کنند.

تاثیر طرحواره رهاشدگی در روابط دوستانه

طرحواره رها شدگی علاوه بر روابط عاشقانه بر روی روابط دوستانه هم تاثیر میگذارد. البته این تاثیر شدت کمتری دارد. اما آنقدر کم نیست که بتوان از آن چشم پوشی کرد. افراد با این تله شخصیتی اعتقاد دارند که دوستی ها و وفاداری دوستان سخت ناپایدار است و بالاخره روزی رابطه ی دوستانه آنها تمام میشود و به اینکه یک رابطه دوستانه میتواند ادامه دار باشد اعتماد ندارند. این افراد دوستان زیادی دارند که عمر دوستی آنها چند صباحی بیشتر طول نکشیده است. هر عاملی که باعث فعال شدن طرحواره رهاشدگی در روابط دوستانه آنها شود نظیر اینکه، دوستشان به تلفن آنها پاسخ ندهد، بر سر موضوعی با آنها اختلاف نظر داشته باشد، یک جر و بحث ساده بینشان پیش آید، دوستشان یک دوست تازه پیدا کند و … واکنش های تند و نسنجیده ی عاطفی را در بر دارد.

تجاربی که منجر به شکل گیری طرحواره رهاشدگی می‌شوند

افرادی که گرفتار طرحواره رهاشدگی هستند نمیتوانند باور کنند که دیگران میخواهند با آنها بمانند و قصد ترک کردن آنها را ندارند. از این رو به هر رهاشدگی ای هرچند سطحی واکنش های تند احساسی نشان میدهند. اما چه چیزی باعث میشود افراد دچار این تله شخصیتی شوند؟ پاسخ بی شک خاطرات کودکیتان است. خواه در خاطرتان مانده باشد خواه فراموش شده باشد. بیماری داشتم که ریشه ی طرحواره رهـــــاشدگی خود را پیدا نمیکرد. هرچه بیشتر در خاطرات کودکی آن کندوکاو میکردیم، کمتر خاطره ای را پیدا میکردیم که طرحواره رها شدگی او را اثبات کند. سرانجام تصمیم گرفتیم باخانواده ی او صحبت کرده و خاطراتی را که خود او فراموش کرده در ارتباط با والدینش از آنها جویا شویم. آنجا بود که علت را یافتیم. وی در سه روزگی به علت ابتلا به بیماری هیپربیلی‌روبینمی که از آن با عنوان زردی شدید نوزادان نیز یاد میشود در بیمارستان بستری شده است. شدت بیماری به حدی بالا بود که دکترها اعلام کرده بودند او به احتمال 99/9% فلج اطفال می‌شود. پدرش که مرد مذهبی ای بود شبانه به یکی از مسالک مذهبی برای دعا و گرفتن شفای فرزندش از خداوند رفته بود و او را در بیمارستان رها کرده بود. مادرش که خیلی به این مسائل اعتقاد نداشت بعدها برای او نقل کرده بود که پدرش در چنین موقعیت حساسی کودک خود را تنها گذاشته است و همین امر پدید آورنده ی طرحواره رهاشدگی در او بود. وقتی متوجه شد که پدرش در اصل او را رها نکرده و به خاطر شدت علاقه ای که به فرزندش داشته است در آن لحظه کاری را که از نظر عقلانی و اعتقادی درست میپنداشته است، برای کودکش انجام داده توانست تا حدود زیادی طرحواره رهاشدگی خود را کنترل کند.

دلایل زیر بخشی از تجارب زندگی از نگاه طرحواره درمانگر یانگ است که منجر به شکل گیری طرحواره رهاشدگی میشود:

۱. ممکن است شما زمینهٔ بیولوژیکی برای اضطراب جدایی داشته باشید که در این صورت تحمل تنهایی برای شما سخت و طاقت فرسا می شود.
۲. در سن کودکی، یکی از والدین شما دار فانی را وداع گفته یا برای همیشه شما را ترک کرده است.
۳. در سن کودکی شما، مادر تان در بیمارستان بستری بوده یا برای مدت زیادی از شما دور بوده است.
۴. شما تحت سرپرستی دایه یا پرستار بزرگ شدید یا در سن نوزادی به مؤسسات شبانه روزی یا مراکز نگهداری اطفال سپرده شده اید.
۵. مادر شما، فردی بی ثبات و دمدمی مزاج بوده است. یا اینکه افسرده، عصبانی میگسار بوده است. یا به نحوی دائم در معرض بی توجهی و غفلت او قرار گرفته اید.
۶. در سن کودکی، والدین شما از هم جدا شدند یا آتش جنگ بین آنها چنان بالا می گرفت که نگران بودید مبادا بنیان خانوادهٔ شما از هم بپاشد.
۷. شما پس از یک دوره جلب توجه والدین، به طور اساسی مورد غفلت و بی توجهی آنها قرار گرفتید. ممکن است به دلیل تولد برادر یا خواهر یا ازدواج مجدد یکی از والدین، توجه والدین را از دست داده اید.
۸. افراد خانوادهٔ شما سخت به یکدیگر وابسته بوده اند و نگذاشته اند آب در دل شما تکان بخورد. به دلیل حمایت افراطی خانواده هیچ گاه در دوران کودکی یاد نگرفتید که با مشکلات خاص دوران کودکی دست و پنجه نرم کنید.

شیوه طرحواره درمانی و نقش طرحواره درمانگر در درمان این طرحواره

برای درمان طرحواره رهاشدگی، طرحواره درمانگر میکوشد تا یک رابطه ی با ثبات را با بیمار برقرار کند و به او این اطمینان خاطر را بدهد که قرار نیست او را ترک کند تا در سایه ی این رابطه ی پایدار بیمار بتواند با دیگران نیز روابط پایدار برقرار کند و طرحواره درمانگر را به عنوان نقطه ی امن خود بپذیرد. اما از آنجا که روانشناس وی نمیتواند برای همیشه نقطه ی امن او باقی بماند، بعد از برقراری این رابطه ی پایدار میکوشد تا فرد امن دیگری را جایگذین خود کند. بیمار در طی طرحواره درمانی میکوشد تا بر استرس های خود قالب شود و بتواند دوری های کوتاه مدت را تاب آورده و بپذیرد.

طرحواره بی اعتمادی و بدرفتاری چیست؟

طرحواره بی اعتمادی به انگلیسی: Scheme of distrust است. افراد گرفتار در طرح وارهٔ بی اعتمادی/بدرفتاری، همواره بر این باور اند که اتفاقی رخ می دهد و دیگران آنها را دست می اندازند. از آنها سرقت می شود و کسی تمام اموالشان را میدزدند و در حالت کلی مورد سو استفاده دیگران واقع می شوند. وقتی شخصی در حال گفتگو با فردی گرفتار طرحواره بی اعتمادی است، بیمار سخت بر این باور است که دارند به او دروغ می گویند و فریبش می دهند و در حالت کلی افراد با طرحواره بی اعتمادی و بدرفتاری نمی توانند به دیگران اعتماد کنند و سخت نگران این مسئله هستند که نکند از آنها سو استفاده شود. همین امر موجب می شود تا دیگران از آنها فاصله می بگیرند. احساس تنهایی حاصل از طرد شدن آنها توسط دیگران می تواند سایر تله های شخصیتی مثل طرح واره رها شدگی را نیز در آنها تقویت کند. هر چقدر شدت طرحواره بی اعتمادی و بدرفتاری در یک فرد قوی تر باشد او دنیا را جای وحشتناک تری میبیند و مدام با این حس سر می کند که دیگران شیاطینی هستند که قصد آزار دادن وی و سو استفاده کردن از او را دارند.

رفتارهای شاخص افراد با طرحواره بی اعتمادی عبارتند از:

1-از درمیان گذاشتن احساسات و افکار خود با دیگران به شدت هراس دارند.

2-نمیتوانند به کسی نزدیک شوند و با او ارتباط صمیمانه ای ایجاد کنند.

3-دیگران را فریب می دهند و از آنها سو استفاده می کنند.

4-برای پیشگیری از احتمال هر خطری با دیگران بد رفتاری می کنند.

5-عموما شریک عاطفی بد رفتاری را برای خود انتخاب می کنند و به او اجازه می دهند از آنها سو استفاده کند.

  اختلال شخصیت را می توان الگوی دیرپای خود آسیب رسان تعریف کرد. این الگوها باعث می شود که افراد مبتلا،روی شادکامی و رضایتمندی را نبینند.افراد مبتلا به اختلال شخصیت علاوه بر نشانه هایی مثل اضطراب و افسردگی در زندگی شان،از مشکلات مزمن رنج می برند. «آرون بک»

تست آنلاین طرحواره بی اعتمادی

شاید شما هم برخی از نشانه های بالا را داشته باشید و همین موضوع شمارا نگران کند و بترسید که مبادا به طرح واره بی اعتمادی مبتلا باشید. اما زود قضاوت نکنید ابتدا در تست رایگان زیر شرکت کنید تا مشخص شود که شما طرحواره بی اعتمادی دارید یا خیر. لطفا به سوالات در کمتر از ده دقیقه پاسخ دهید و هر پاسخی را که فکر میکنید به شما نزدیک تر است انتخاب کنید نه چیزی که دوست دارید باشد. فراموش نکنید که ما میخواهیم به شما کمک کنیم پس بهتر است که در پاسخ دادن به سوالات با خودتان صادق باشید.

تاثیر طرحواره بی اعتمادی در روابط عاشقانه

اگر طرحواره بی اعتمادی شدید باشد، فرد توان برقراری روابط صمیمی و عاشقانه را با دیگران ندارد چرا که این افراد مدام در این فکر هستند که دیگران برای نابودیشان نقشه کشیده اند و توان صمیمیت ندارند چرا که از خودآشکاری و نشان دادن نقاط ضعفشان به دیگران میترسند. چرا که این احتمال را می‌دهند که هر لحظه ممکن است فرد مقابل از نقاط ضعف آنها سوء استفاده کند. از طرفی این افراد همواره حالت دفاعی و آماده باش دارند تا اگر کسی قصد آسیب زدن به آنها را داشت بتوانند از خود محافظت کنند. افراد با تله شخصیتی بی اعتمادی، نمی‌توانند در روابط طولانی مدت بمانند چرا که هرچه جلوتر می‌روند تحمل شرایط برایشان سخت تر می‌شود زیرا آنها باور ندارند کسی خالصانه و بدون سوظن به آنها محبت کند.

تاثیر طرحواره بی اعتمادی در روابط دوستانه

افراد با طرح واره بی اعتمادی نسبت به همه ی افراد دچار شک و بدگمانی هستند و مدام در ذهن خود به فکر تجزیه و تحلیل حرف ها و رفتار دیگران هستند تا بتوانند به انگیزه ها و سوظن های پنهان آنها پی ببرند. از طرفی این افرادبه خاطر نگاه صفر و یکی که به دیگران دارند نمیتوانند با آنها ارتباط بگیرند و با کوچکترین خطای که از دوستشان سر بزند به سرعت یا او را از زندگیشان حذف میکنند یا به او آسیب میرسانند. از این رو توان برقراری روابط طولانی مدت را ندارند.

تجاربی که منجر به شکل گیری طرحواره بی اعتمادی میشوند

1. در کودکی در معرض تنبیه و تعرض والدین یا افراد مهم زندگیشان بودن
2. در کودکی در معرض سوءاستفاده، تحقیر و توهین بودن
3. والدین اسرار کودک را فاش می‌کردند و آن را بر ضد خودِ کودک استفاده می‌کردند.
4. اعضای خانواده قابل اعتماد نبودند. دروغ می‌گفتند و به قول و قرار خود متعهد و پایبند نبودند.
5. کودک با زورگویی والدین، مجبور به اجرای خواسته های آنها بود.
6. والدین به‌طور مداوم کودک را از محیط پیرامون و اطرافیان می‌ترسانده‌اند و به او هشدار می‌دادند که به‌غیر خانواده به‌کسی اعتماد نکند.
7. فضای خانه کودک، فضای جنگ و جدال و درگیری بوده است.

شیوه طرحواره درمانی و نقش طرحواره درمانگر در درمان این طرحواره

طرحواره یا تله بی اعتمادی مانند یک عینک بد بینی میتواند روند طبیعی زندگی شما را مختل کرده و تمام روابط شما را تحت الشعاع قرار دهد. لذا طرحواره درمانی و کمک گرفتن از یک طرحواره درمانگر حاذق شاید بتواند کمک شایانی به بهبود روند زندگی شما کند. در ادامه به بررسی چند راهکار در طرحواره درمانی این تله زندگی میپردازیم.

نسبت به همه ی اتفاقات و انسان ها نگاه نسبی داشته باشید.

بزرگترین آفت طرحواره بی اعتمادی ، نگاه صفر و یکی است. یعنی شما بی اندیشید که آدم ها یا خوب اند و یا بد و هیچ حد وسطی ندارند. راستش را بخواهید افراد با طرحواره بی اعتمادی با هر انسانی که مواجه میشوند یک ذهنیت مشخص در ذهنشان شکل میگیرد و آن هم این است که، یا این انسان قابل اعتماد است یا غیر قابل اعتماد. اگر بتوانید به افکار و رفتار انسان ها نظیر یک طیف نگاه کنید ساده تر میتوانید از این طرح واره خلاص شوید و این مستلزم این است که بپذیرید انسان ها در شرایطی رفتاری دارند که از نظر شما خوب است و در شرایط دیگر رفتاری دارند که از نظر شما بد است و هیچ چیز مطلق و صد درصد نیست. یعنی هیچ آدمی همیشه خوب و یا همیشه بد نیست و به این طریق میتوانید به انسان ها از یک تا 100 یک امتیاز دهید و مجبور نیستید تنها به آنها عدد یک و یا عدد 100 را نسبت دهید.

طرحواره ی بی اعتمادی خود را بپذیرید

همواره یکی از بهترین راهکارهای مواجه با یک مشکل این است که در مرحله ی اول، وجود آن مشکل را بپذیرید. اگر شما بپذیرید که تله شخصیتی بی اعتمادی دارید، هر وقت که نسبت به دیگران بی اعتماد میشوید و به دنبال زوایای پنهان، انگیزه های آنها میگردید، به خودتان یادآور میشوید که گرفتار طرح واره بی اعتمادی هستید و ممکن است بی دلیل به فرد مورد نظر مشکوک شده باشید و سوظن شما برگرفته از طرحواره شما باشد نه قصد و نیت آن فرد.

سعی کنید ذهن خوانی نکنید

اگر در مورد دیگران ذهن خوانی کنید، مدام شروع به خواندن ذهن آن‌ها و جمع‌آوری مدارک و شواهدی می‌کنید که اثبات کنند دیگران قصد آسیب رساندن به شما را دارد.

نیمه پر لیوان را ببینید

عینک بد بینی را از چشمانتان بردارید و سعی کنید به نیمه پر لیوان نگاه کنید. سعی کنید در هر اتفاق و یا در هر انسانی به دنبال نقاط روشن و فضائل اخلاقی او بگردید.

طرحواره محرومیت هیجانی چیست؟

طرحواره محرومیت هیجانی به انگلیسی: Emotional Deprivation Schema است. محرومیت هیجانی یکی دیگر از طرحواره های حوزه طرد و بردگی است. این طرح واره بازتابی از عدم برخورداری از دلبستگی ایمن است که فرد باید در کودکی تجربه می کرد. افرادی گرفتار به تله محرومیت هیجانی مانند افرادی که به طرحواره بی اعتمادی گرفتار هستند، دنیا را جای ناامنی میدانند. تفاوت این طرح واره با طرحواره بی اعتمادی و بد رفتاری در این است که، این دسته از بیماران بر این باور هستند که تمام افراد جامعه، افرادی بی عاطفه اند که دیگران را دوست ندارند. افراد گرفتار طرحواره محرومیت هیجانی بر این باور هستند که، که هیچگاه به اندازه کافی از عشق و محبت عزیزانشان برخوردار نمیشوند و هیچ کس نمی تواند آنها را درک کند. زندگی برای افراد با طرحواره محرومیت هیجانی بسیار عذاب آور است چرا که، دائماً احساس ناکامی عاطفی کرده و معتقدند که نیازهایشان توسط افراد مهم زندگی برآورده نمی‌شود.

«ما به جای ترس و انکار سایه‌های درونی مان باید آنها را بپذیریم و آشکار کنیم. چون آنها جزئی از شخصیت ما هستند.» «دبی فورد کتاب نیمه تاریک وجود»

تست آنلاین طرحواره محرومیت هیجانی :

شاید شما هم برخی از نشانه های بالا را داشته باشید و همین موضوع شمارا نگران کند و بترسید که مبادا به طرح واره محرومیت هیجانی مبتلا باشید. اما زود قضاوت نکنید ابتدا در تست رایگان زیر شرکت کنید تا مشخص شود که شما طرحواره محرومیت هیجانی دارید یا خیر. لطفا به سوالات در کمتر از ده دقیقه پاسخ دهید و هر پاسخی را که فکر میکنید به شما نزدیک تر است انتخاب کنید نه چیزی که دوست دارید باشد. فراموش نکنید که ما میخواهیم به شما کمک کنیم پس بهتر است که در پاسخ دادن به سوالات با خودتان صادق باشید.

تاثیر طرحواره محرومیت هیجانی بر روابط عاشقانه

روابط عاشقانه هر فرد، صمیمی ترین نوع رابطه ای است که او میتواند با دیگران داشته باشد. افراد گرفتار در طرح واره محرومیت هیجانی در برقراری روابط عاشقانه عاجز اند، از این رو یا از رفتن در یک رابطه عاشقانه اجتناب میکنند یا روابط زودگذر و ناپایدار دارند و به سرعت رابطه ی خود را ترک میکنند. البته گاهی نیز پیش می آید که بدون دلیل مدت زیادی را در یک رابطه بمانند و قادر به پایان دادن این رابطه نباشند. این تله شخصیتی خود را به شکل های مختلف نشان دهد مثلا در یک زمانی که رابطه در حال صمیمی شدن است رابطه را ترک می کنید، افرادی را برای رابطه انتخاب میکنند که قدر نشناس اند و یا نمیتوانند به آنها دسترسی پیدا کنند. اینکه طرحواره به چه شکلی در رابطه بروز میکند چندان فرقی ندارد. در نهایت نتیجه یکسان است. رابطه به جایی میرسد که فرد احساس میکند از محبت و صمیمیت دیگران محروم مانده است.

اگر شما محرومیت عاطفی داشته باشید موارد زیر را در رابطه تان می توانید ببینید :

احساس های خود را به شریک زندگی تان بازگو نمی کنید و بعد از اینکه درک نشدید احساس سرخوردگی و ناامیدی می کنید.
همیشه خودتان را قوی و بی نیاز نشان می دهید و بنابراین همسرتان به نیازهای شما پی نمی برد .
احساس ناکامی و محرومیت می کنید اما لام تا کام حرف نمی زنید بنابراین کینه جویی شما گل می کند .
عصبانی و پرتوقع هستید .
دائم شریک زندگی تان را به دلیل توجه ناکافی سرزنش می کنید .
سرد ، نجوش ، نامهربان و دست نیافتنی می شوید .

تاثیر طرحواره محرومیت هیجانی بر روابط دوستانه

همان طور که قبلا هم گفتیم افرادی که، طرحواره محرومیت هیجانی دارند تمایلی به ابراز محبت ندارند. درخواست کردن برایشان بسیار سخت است. کمتر راجع به خود حرف می زنند. احساسات خود را بروز نمیدهند. انتظارات خود را عنوان نمی کنند و با تک تک این رفتارها طرحواره خود را پررنگ تر میکنند. در دوستی به سراغ افراد سرد و بی احساس میروند در نتیجه افراد خود محور را برمیگزینند و در نهایت دوستی های کوتاه مدتی دارند. گاهی نیز برای جبران طرحواره محرومیت هیجانی خود افراد پرتوقع و طلبکاری میشوند که دوستانشان را از خود میرانند. اگر احساس کنند مورد بی توجهی قرار گرفته اند و یا واقعا دیگران توجه خود را از آنها سلب کنند، به سرعت عصبانی شده و واکنش پرخاشگرانه نشان می دهند. نیش و کنایه زدن و رفتارهای پرخاشگرانه منفعلانه از جمله این رفتارها هستند که موجب میشود دوستان خود را از دست بدهند.

تجاربی که منجر به شکل گیری طرحواره محرومیت هیجانی میشود

تجاربی را که منجر به شکل گیری محرومیت هیجانی می شود، را باید در رابطه ی فرد با مادرش(یا کسی که وظیفه ی اصلی محبت کردن به کودک را داشته است) جستو جو کرد. بررسی این الگوی رفتاری بسیار مهم است چرا که بعدها کودک همین الگوی رفتاری را در سایر روابطش پیاده سازی میکند. مادری که مدام در گوش فرزند خود میخواند که از خود ضعف نشان نده، احساساتت را بروز نده چرا که دیگران منتظر اند تا از نقاط ضعفت سو استفاده کنند، فرزندانی با طرحواره محرومیت هیجانی تربیت میکنند.

طریقه طرحواره درمانی محرومیت هیجانی

1. فقدان کودکی خود را شناسایی و احساس کنند و کودک آسیب‌دیده درونشان را درک کنند.

2. احساس محرومیت را در روابط کنونی‌شان به‌دقت در نظر بگیریند. نیاز به محبت، همدلی و راهنمایی را به‌خوبی لمس کنند.

3.هروقت تله شان در حال فعال‌شدن است، هوشیار باشند، ممکن است وقتی احساس بی‌ارزشی یا تنهایی می‌کنند و هیچ‌کس آنها را درک نمی‌کند یا شریک عاطفی‌شان دور از دسترس است، احساس ناراحتی کنند. هر حس شدیدی مبنی بر محرومیت ممکن است نشانه‌ای از فعال‌شدن تله آنها باشد. باید به اتفاق‌های اطرافشان بیشتر دقت کنند.

4. روابط گذشته خود را به‌منظور روشن‌سازی الگوی حاکم بر روابط بررسی کنند. موانعی را که باعث تغییر نکردن آنها می‌شود، را فهرست کنند. فهرستی از مهم‌ترین روابط زندگی‌شان تهیه کنند. روی روابط عاشقانه، خانوادگی، دوستان و نزدیکان تمرکز کنند. درباره مشکلی که برای هرکدام پیش آمده است، فکر کنند.

5. از رابطه با افراد سرد و بی‌مِهر که آنها را به‌شدت جذب خودشان می‌کنند، دوری کنند. این جزو قوانین ساده‌ای است که عمل به آن دشوار است. درگیر افرادی که دچار فقدان عاطفه هستند، نشوند.

6. وقتی فرد دلخواهشان از لحاظ هیجانی آدم سالمی است، از این فرصت استفاده کنند تا روابطشان را بهبود ببخشند. نیازها و آسیب‌پذیری‌هایشان را بازگو کنند. بسیاری از افرادی که دچار تله محرومیت هیجانی هستند، در روابط سالم احساس خستگی و نارضایتی می‌کنند و میدان را ترک می‌کنند پس برای درمان تله محرومیت هیجانی ، سعی کنند حتی اگر رابطه‌شان هیجان ندارد، بلافاصله آن را رها نکنند. شاید فقط باید به احساس عجیب خود مبنی بر برآوردن نیازهایشان عادت کنند.

7. از مقصردانستن اطرافیان و پرتوقعی خودشان دست‌ بردارند. اگر می‌خواهند رابطه خوبی داشته باشند، افراد نزدیکشان را در جریان احساساتشان قرار دهند و با آنها سهیم شوند و خودشان را به آنها متصل کنند.

طرحواره نقص و شرم چیست؟ 

 طرحواره نقص و شرم به انگلیسی: Scheme of defects and shame است. طرحواره نقص و شرم از آن دسته از طرح واره های بنیادی است که زندگی فرد را در تمام جنبه ها تحت تاثیر قرار می دهد و در اصل یکی از آثار عزت نفس تضعیف شده است. افراد با طرح واره نقص و شرم، عمیقا بر این باورند که، افرادی ناقص، معیوب، حقیر، بد، بی ارزش یا دوست نداشتنی اند. طبیعی است که این افراد در اعماق وجودشان همیشه احساس شرمندگی می کنند. برخی به این احساس واقف اند و برخی دیگر آنچنان سالها برای مخفی کردن آن از دیگران تلاش کرده اند که، حتی خودشان هم فراموش کرده اند این احساس شرمندگی است که، آنها را عذاب میدهد.

اگر پای صحبت برخی از افراد مبتلا به طرحواره نقص و شرم بنشینید در اغلب موارد، آنها حتی نمی دانند چه عیب و نقصی دارند که خود را به خاطر آن تا این حد منفور می دانند.  این افراد تمام مدت احساس بی کفایتی می کنند و همیشه ترس از این دارند که نقص هایشان رو شود و در مقابل دیگران تحقیر شوند. فکرش را بکنید زندگی با چنین حسی تا چه اندازه می تواند آزار دهنده باشد.

اصلی ترین دلیل طرحواره نقص و شرم

عمده دلیلی که منجر به شکل گیری طرحواره نقص و شرم در یک فرد میشود، عزت نفس پایین او است. افرادی که عزت نفس پایینی دارند، فارغ از اینکه چه رفتار اشتباهی از جانب والدینشان در کودکی این شرایط روحی را برایشان پدید آورده است، خود را عمیقا فردی میدانند که دوست داشتنی نیست. از این رو به دیگران این اجازه را میدهند که مانند شخص منفوری با آنها رفتار کند. اما نهایتا چاره ی کار چیست؟ این افراد تا کی باید به این رفتارها تن دهند و این شرایط را تحمل کنند؟ برای یافتن پاسخ پیشنهاد میکنم ویدئوی زیر را تا انتها تماشا کنید.

رفتارهای شاخص افراد با طرحواره نقص و شرم عبارتند از:

1-از برقراری ارتباط و رابطه با دیگران به شدت می ترسند.

2-خود را انسانی سرشار از صفات منفی می دانند و هیچ نقطه مثبتی در وجود خود پیدا نمیکنند.

3-همواره از این موضوع که دیگران به ضعف هایشان پی ببرند و آنها رذا تحقیر کنند می ترسند.

4-احساس نقص و بی کفایتی در روابط، ازدواج را به کاری وحشتناک و نشدنی برای آنها تبدیل کرده است.

بیشتر ما در آرزوی آرامش فکر هستیم. این تلاشی‌ست که یک عمرطول می‌کشد و کاری‌ست که دست‌کم درآغوش کشیدن و پذیرفتن تمامیت وجودمان را می‌طلبد. دبی فورد کتاب نیمه تاریک وجود

تست آنلاین طرحواره نقص و شرم

شاید شما هم برخی از نشانه های بالا را داشته باشید و همین موضوع شمارا نگران کند و بترسید که مبادا به طرح واره نقص و شرم مبتلا باشید. اما زود قضاوت نکنید ابتدا در تست رایگان زیر شرکت کنید تا مشخص شود که شما طرحواره نقص و شرم دارید یا خیر. لطفا به سوالات در کمتر از ده دقیقه پاسخ دهید و هر پاسخی را که فکر میکنید به شما نزدیک تر است انتخاب کنید نه چیزی که دوست دارید باشد. فراموش نکنید که ما میخواهیم به شما کمک کنیم پس بهتر است که در پاسخ دادن به سوالات با خودتان صادق باشید.

تاثیر طرحواره نقص و شرم در روابط عاشقانه

طرحواره نقص و شرم جز آن دسته از طرحواه ها است که شما هر رفتاری هم که داشته باشید بیشترین آسیب را به پیکره روابط عاشقانه شما میزند. این طرحواره هم در انتخاب افراد به عنوان پارتنرتان تاثیر گذار است هم در نوع رفتار شما با شریک عاطفیتان اثر میگذارد در ادامه سه سبک رفتاری افراد با طرحواره نقص و شرم را در روابط عاطفی بررسی میکنیم.

اجتناب

بعضی از افرادی که طرحواره نقص و شرم دارند در حالت کلی از برقراری هرگونه رابطه ی عاطفی و عاشقانه ای اجتناب میکنند. زیرا تصور میکنند اگر به دیگران نزدیک شوند نقص های شخصیتیشان برملا میشود. بعضی از این افراد هم درگیر روابط کوتاه مدت میشوند و از ترس عمیق شدن رابطه به آن خاتمه دهند. این افراد معمولا جذب افرادی میشوند که به صورت ناخودآگاه خواهان روابط سطحی و کوتاه مدت هستند.

تسلیم

بعضی دیگر از افرادی که گرفتار تله شخصیتی نقص و شرم هستند معمولا افرادی به شدت منتقد، بدرفتار و طرد کننده را برای روابط عاشقانه انتخاب میکنند. افرادی که به شما خیلی علاقمند نیستند و طبق معیارهای خود، شما را قبول ندارند. افرادی که با شما زمانشان را صرف نمی‌کنند. چرا که این افراد شدیدا معتقد هستند که همین که یک نفر پیدا شده که میخواهد با آنها وارد رابطه شود کافیست و جای شکر دارد. چرا که تصور میکنند عیب و ایرادی دارند که دیگران را از آنها میراند.

جبران افراطی

افراد دیگری هم هستند که از طرحواره نقص و شرم رنج میبرند و جذب افرادی میشوند که از آنها پایین تر است، آنگاه مداوم آنها را مورد انتقاد، سرزنش و بدرفتاری قرار می‌دهید و اورا تحقیر میکنند تا به طریقی کمتر احساس حقارت کنند. این افراد آنچنان معیارهای سخت گیرانه ای برای یک پارتنر ایده آل دارند که در نهایت هیچ کس پیدا نمیشود که معیارهای آنها را داشته باشد. در نتیجه پارتنر خود را با معیارهای غیر واقع بینانه خود مقایسه کرده و مدام او را سرزنش میکنند. در نتیجه رابطه در مدتی کوتاه خراب میشود.

تاثیر طرحواره نقص و شرم در روابط دوستانه

شاید یکی از سخت ترین کارهای دنیا برای افراد با طرحواره نقص و شرم برقراری و حفظ روابط دوستانه است. این افراد معمولا برای دوست شدن باکسی اقدام نمیکنند چرا که احساس میکنند قطعا بخاطر نواقصشان پس زده میشوند. از طرفی توان حفظ روابط دوشتانه خود را برای مدتی طولانی ندارند چرا که از هر صمیمیتی به شدت پرهیز میکنند چون فکر میکنند اگر دیگران به آنها نزدیک شوند به نواقص اخلاقیشان پی خواهند برد. از این رو یا دوستی ندارند، یا دوستانشان آدم هایی سطحی هستند و آنطور که باید با آنها صمیمی نیستند و اگر یک دوست مناسب هم پیدا کنند در کوتاه ترین زمان ممکن به دوستیشان خاتمه میدهند.

تجاربی که منجر به شکل گیری طرحواره نقص و شرم می‌شود

1. والدین و یا خواهر و برادر منتقد و سخت‌گیر که شما را برای ظاهر، رفتار و گفتارتان مورد انتقاد، تمسخر و مجازات قرار می‌داده‌اند.
2. در کودکی والدین این حس را به شما داده اند که مایه سرافکندگی و شرمساری آنها هستید.
3. مورد تجاوز جنسی، فیزیکی و روانی یکی از اعضای خانواده قرار گرفته‌اید.
4. والدینتان مدام شما را با دیگران مقایسه میکردند و از این طریق شما را سرزنش و ملامت می‌کردند.
5. والدین شما را ترک کرده‌اند و یا بیمار شده‌اند و شما خود را به سبب آن مورد سرزنش قرار می‌دادید.
6. توجه خانواده به شما مشروط بود و تنها زمانی که خواسته‌های آنها را برآورده می‌کردید، مورد محبت و لطف قرار می‌گرفتید.

طرحواره درمانی تله شخصیتی نقص و شرم

۱- از یک طرحواره درمانگر ماهر و با تجربه کمک بگیرید.

۲- فهرستی از رفتارهای غلط خود که ناشی از طرحواره نقص و شرم است را پیدا کنید.

۳- هر زمان احساس نقص و شرم کردید به خودتان یادآور شوید که شاید این یک نقص واقعی نباشد و تنها نشئات گرفته از طرحواره شما باشد.

۴- در قضاوت های روزانه و اتفاقات خطاهای شناختی خود را تشخیص دهید و آنها را به عنوان حقیقت نپذیرید.

۵- فراموش نکنید که «هیچ انسانی کامل نیست» و «انسان‌ها حق اشتباه دارند».

۶- فهرستی از ویژگی‌های مثبت خود را بنویسید.

۷- تعریف و تمجید دیگران را بپذیرید.
۸- از ارتباط با افراد انتقادگر یا افرادی‌که شما را پس می‌زنند، اجتناب‌کنید.

۹- از انتقادگری و سرزنش دیگران دست بردارید.
۱۰- برنامه‌ای بریزید تا عیب‌های قابل‌تغییر خود را تغییر دهید.

طبقه دوم حوزه خودگردانی و عملکرد مختل شده

حوزه خودگرانی و عملکرد مختل شده میتواند شامل هر اقدامی از جانب نزدیکان کودک باشد که، توانایی فرد برای جدا شدن از خانواده و داشتن عملکردی مستقل را مختل کرده است. عموم افرادی که طرح واره هایشان در این حوزه قرار دارد اتفاقا والدین مهربان و دلسوزی داشتند که به قول معروف: هرکاری می کردند تا آب در دل کودکشان تکان نخورد. این والدین با حمایت بیش از اندازه هرگونه عملکرد مستقلی را در فرزندشان کشته اند. در طرحواره درمانی این حوزه از طرحواره درمانی هیجانی و کارگاه طرحواره درمانی استفاده می شود. جلوتر به بررسی اینکه طرحواره درمانی هیجانی چیست می پردازیم. همچنین برای آشنایی با اینکه کارگاه طرحواره درمانی چیست پیشنهاد می کنیم به دوره مینی پرواز مراجعه کنید. این دوره بخش کوچکی از دوره پرواز است که در آن به تقویت عزت نفس و اعتماد به نفس در افراد پرداخته ایم.طرح واره های این حوزه عبارتند از:

طرحواره وابستگی و بی کفایتی چیست؟

افراد گرفتار در طرحواره وابستگی و بی کفایتی، یا بر این باوراند که افرادی درمانده و نیازمند به حمایت دیگران هستند و یا خودشان را افرادی درمانده و کودک وار نشان میدهند تا دیگران مسولیت زندگی آنها را به عهده بگیرند. افراد با چنین تله زندگی معمولا با ترس و وحشت زیادی زندگی می کنند و توانایی انجام هیچ کاری را به تنهایی ندارند اجازه بدید طرحواره وابستگی را با یک مثال برایتان توضیح دهم.

طرحواره وابستگی و بی کفایتی دو بعد اصلی دارد:

اولین بعد این طرح واره،  احساس بی کفایتی است. چنین بیمارانی، حتی برای تصمیمات روزمره، نمیتوانند به قضاوت های خود اعتماد کنند. بر این باور هستند که توان تصمیم گیری ندارند و تصمیمات اشتباهی می گیرند. از هرگونه تغییری هراس دارند و میخواهند در همان محیط آشنای گذشته باقی بمانند. از شروع کردن کارهای جدید به تنهایی و حتی در موارد حاد تر از قرار گرفتن در هر موقیت جدیدی به شدت نفرت دارند

دومین بعد این طرح واره احساس وابستگی است. در عموم موارد احساس وابستگی به دنبال احساس بی کفایتی است اما، هستند مواردی که بدون اینکه احساس بی کفایتی کنند، به دیگران برای حل مشکلات خود وابسته هستند. این افراد احساس کودکی را دارند که در همه موارد نیاز من والدی است تا از او مراقبت کند.

تله‌ها به بخشی از مدل ذهنی ما تبدیل می‌شوند و ما از آن‌ها برای درک و تفسیر واقعیت و انتخاب پاسخ‌ها و عکس‌العمل‌های خود بهره می‌گیریم. جفری یانگ کتاب زندگی خود را دوباره بیافرینید.

رفتارهای شاخص افراد با طرحواره وابستگی و بی کفایتی:

1-همواره به دنبال کسی هستند تا در کارها، به آنها کمک کند.

2-مدام از دیگران نظرخواهی میکنند و سوال میپرسند که چگونه یک کار را انجام دهند.

3-توانایی انجام بسیاری از کارها نظیر سفر رفتن و … را به تنهایی ندارند.

4-در مدیریت مالی افرادی کم توان هستند.

تست آنلاین طرحواره وابستگی و بی کفایتی

شاید شما هم برخی از نشانه های بالا را داشته باشید و همین موضوع شمارا نگران کند و بترسید که مبادا به طرح واره وابستگی مبتلا باشید. اما زود قضاوت نکنید ابتدا در تست رایگان زیر شرکت کنید تا مشخص شود که شما طرحواره وابستگی و بی کفایتی را دارید یا خیر. لطفا به سوالات در کمتر از ده دقیقه پاسخ دهید و هر پاسخی را که فکر میکنید به شما نزدیک تر است انتخاب کنید نه چیزی که دوست دارید باشد. فراموش نکنید که ما میخواهیم به شما کمک کنیم پس بهتر است که در پاسخ دادن به سوالات با خودتان صادق باشید.

طرحواره آسیب پذیری چیست؟

طرحواره آسیب پذیری به انگلیسی: Vulnerability schema است. بیمارانی که طرحواره آسیب پذیری دارند ترسی افراطی و غیر قابل کنترل دربرابر به خطر افتادن سلامتیشان دارند. در حوزه خطر طرحواره آسیب پذیری، این افراد مدام نگران هستند که اتفاقی بیفتاد و امنیت خودشان و عزیزانشان به خطر بیافتد. افراد با طرح واره آسیب پذیری دنیا را جای وحشتناکی میدانند که ممکن است امنیتشان را به خطر بیاندازد. در مقابل هر برآورد احساس خطری به شدت آشفته میشوند و آرامش خود را از دست می دهند.

انواع تله آسیب پذیری

طرحواره آسیب پذیری با توجه به معضلات و مشکلاتی که در زندگی با آنها دست به گریبان شده اید، انواع مختلفی دارند از جمله:

آسیب پذیری در مورد سلامتی و ابتلا به بیماری
آسیب پذیری در مورد خطر
آسیب پذیری در مورد گرفتاری به فقر
آسیب پذیری در باب از دست رفتن کنترل

ریشه طرحواره آسیب پذیری

معمولا افرادی گرفتار به طرحواره آسیب پذیری می‌شوند که یکی یا هر دو والد آنها با این تله شخصیتی بزرگ شده‌اند. از نشانه های والدین گرفتار به این تله شخصیتی این است که، بیش از حد از فرزند خود محافظت میکنند، مدام نگران این موضوع اند که کودکشان بیمار شود و یا خطری آن را تحدید کند. دائما به فرزند خود در مورد خطرهای که شاید هیچ وقت هم رخ ندهند، تذکر میدهند. بارزترین نتیجه ای که این رفتار به همراه دارد این است که، کودکشان به این باور میرسد که جهان جای خطرناکی است و برای مقابله با مشکلات روزمره بیش از حد شکننده و ناکارآمد هستید و به دیگران برای محافظت و حمایت وابسته اند.

نوع دیگر بروز این تله شخصیتی دقیقا نقطه ی مقابل آنچه پیشتر گفتیم، قراردارد. اگر والدین حامیان خوبی برای کودک خود نباشند و محیطی که کودک در آن رشد میکند، از هر نظر نا امن بوده باشد، این کودکان در بزرگسالی جهان را جای نا امن میدانند که به تنهایی از پس مشکلاتش بر نمی آیند و به دیگران برای حمایت نیازمند هستند.

سومین حالتی که منجر به شکل گیری طرحواره آسیب پذیری در یک انسان میشود، این است که در کودکی شاهد یک حادثه تروماتیک نظیر تصادف برای خود و یا یکی از والدینش بوده است و همین اصل موجب شکل گیری طرحواره آسیب پذیری در وی شده است.

تاثیر طرحواره وابستگی در روابط فردی

افراد گرفتار به طرحواره آسیب پذیری، تمایل به انتخاب همسر یا پارتنری دارند که برای حفاظت از آنها در مقابل بیماری ها و خطرات احتمالی، بیش از حد مشتاق هستند. شریک زندگی این افراد، اشخاصی بسیار قوی هستند که این حس را به فرد منتقل میکنند که وابسته و محتاج او است. اولین ایده آل های افراد مبتلا به طرحواره وابستگی برای ورود به یک رابطه، فردی شجاع و به لحاظ جسمی قوی است. آنها به دنبال فردی میگردند که از لحاظ مالی قوی بوده تا بتواند از آنها در برابر ترس هایشان محافظت کند.

آزمون طرحواره آسیب پذیری

طرحواره درمانی تله آسیب پذیری

• برای درمان طرحواره آسیب پذیری در گام اول باید کودک آسیب دیده درون خود را پیدا کرده و سعی کنید منشا تله خود را بشناسید.
• در گام دوم فهرستی از ترس هایتان تهیه کنید.
•  موقعیت های که طرحوارتان را فعال میکند، شناسایی کنید.
• با کسانی که دوست دارید و حالتان را خوب میکنند وقت بگذارانید و فهرستی از کارهایی که آنها به عنوان کمک میتونند در مواجه با ترس های احتمالیتان انجام دهند، تهیه کنید.
• با کودک درون خود ارتباط برقرار کنید و سعی کنید والد شجاعی برای او باشید.
• تکنیک های آرامش بخشی را تمرین کنید.
• موقعیت های ترسناک را برای خود تصویر سازی ذهنی کنید و در ذهنتان به مقابله با آنها بپردازید.
• در زندگی واقعی با ترس هایتان رو به رو شوید.
• به خاطر برداشتن هر گام در مسیر بهبودی به خودتان پاداش دهید.

طرحواره خویشتن تحول نیافته چیست؟

افراد با طرحواره خود تحول نیافته، ارتباط عاطفی شدید و اغراق آمیزی با یکی از افراد مهم زندگی (اغلب والدین) دارند. این ارتباط به حدی تمام جنبه های زندگی آنها را مختل کرده است که به کلی فردیتشان را از دست داده اند. احساس همیشگی آنها  ادغام وجودشان با دیگری است، گوی که هیچ عقیده و سبک تفکری منحصر به خودشان ندارند. افراد با طرحواره خود تحول نیافته بر این باور اند که بدون حمایت دیگری نمی توانند شاد باشند و به حیات خود ادامه دهند. از بسیاری از جنبه ها این طرح واره و طرحواره وابستگی به همدیگر شباهت دارند، اما تفاوت اصلی این دو تله شخصیتی در احساس پوچی و سردرگمی، جهت نداشتن و بی هدفی همیشگی افراد با طرحواره خود تحول نیافته است.

بسیاری از متخصصان باور دارند که باید تنها یک راه برای درمان انتخاب کنند و با فداکاریِ تمام همیشه پیرو همان راه باشند؛ به همین دلیل با انواع مختلفی از روانشناسی‌ها مانند روانشناسی فرویدی، روانشناسی خانوادگی و روانشناسی رفتاری سر و کار داریم. یانگ کتاب زندگی خود را دوباره بیافرینید

طرحواره شکست چیست؟

افراد گرفتار در تله شخصیتی شکست، اعتقاد راسخی دارند که انسانی شکست خورده اند. یا در افسردگی از این امر به سر می برند که همین الان شکست خورده اند، یا با این ترس زندگی میکنند که بالاخره شکست خورده و نابود می شوند. چنین افرادی مانند افراد با طرحواره وابستگی نسبت به همسالان خود احساس بی کفایتی می کنند و خود را افراد ضعیف تر و کم توان تری میبینند. همچنین مانند افراد گرفتار در طرحواره نقص و شرم، بر این باور هستند که شخصی، دیوانه، بی استعداد، نالایق و نادان هستند که به نسبت دیگران هیچ دستاورد قابل توجهی ندارند..

 اغلب آدم های کاملا موفقی از آب درمی آیند، با این حال احساس میکنند موفقیت های آنها ساختگی و جعلی است

تست آنلاین طرحواره شکست و طرحواره درمانی

شاید شما هم برخی از نشانه های بالا را داشته باشید و همین موضوع شمارا نگران کند و بترسید که مبادا به طرح واره شکست مبتلا باشید. اما زود قضاوت نکنید ابتدا در تست رایگان زیر شرکت کنید تا مشخص شود که شما طرحواره شکست را دارید یا خیر. لطفا به سوالات در کمتر از ده دقیقه پاسخ دهید و هر پاسخی را که فکر میکنید به شما نزدیک تر است انتخاب کنید نه چیزی که دوست دارید باشد. فراموش نکنید که ما میخواهیم به شما کمک کنیم پس بهتر است که در پاسخ دادن به سوالات با خودتان صادق باشید.

طبقه سوم حوزه محدودیت های مختل شده:

حوزه محدودیت های مختل شده میتواند شامل هر اقدامی از جانب نزدیکان کودک باشد که، به فرد این حس را القا کرده است که هیچ حدومرزی وجود ندارد و  او موظف به عمل کردن به هیچ قانون و مقرراتی نیست. البته طرحواره های این حوزه ممکن است به دلیل مرزگذاری های شدید و بی پایه و اساس نیز باشند. به هر حال در روند طرحواره درمانی به گذشته و زمان کودکی فرد رجوع کرده و علل شکل گیری هر یک از طرحواره های این حوزه را، بررسی می کنند. طرحواره های حوزه محدودیت های مختل شده عبارتند از: طرحواره استحقاق و طرحواره خویشتن داری ناکافی که، در ادامه به معرفی هر یک می پردازیم.

طرحواره استحقاق چیست؟ (طرحواره بزرگمنشی) 

افراد با طرحواره استحقاق، بر این باور هستند که نسبت به دیگران یک سر و گردن، بالاتر هستند. طرحواره استحقاق اگر شدت بسیار بالایی داشته باشد تحت عنوان اختلال شخصیت خود شیفته نیز نام برده می شود که یکی از نشانه های آن اعتماد به نفس کاذب است. باور پایه در تله بزرگمنشی این است که، فرد برای خود حقوق ویژه ای قائل است و هیچ گونه تعهدی نسبت به رعایت قوانین، هنجار های جامعه و حقوق دیگران ندارد. طرح واره استحقاق عموما در حوزه محدودیت مختل شده دسته بندی شده است اما گاهی یک راهکار دفاعی است که بیماران برای فرار از طرح واره های دیگر از آن استفاده می کنند. مثلا ممکن است فردی تله بی اعتمادی داشته باشد، لذا از آنجایی که جهان را جای خطرناکی می داند که ممکن است هر لحظه از آن سواستفاده شود پس راز موفقیت را در آن می بیند که، خودش نیز در این جهان بی در و پیکر با قوانین جنگل، حقوق دیگران را رعایت نکند. برای طرحواره درمانی بیمارانی با این تله شخصیتی، ابتدا طرحواره درمانگر باید به این امر مشرف شود که آیا طرح واره در حوزه خود فعال شده و یا یک راهکار دفاعی برای طرح واره های حوزه ترد و بریدگی است.

طرحواره خویشتن داری ناکافی چیست؟

در پاسخ به این سوال باید بگوییم که، افراد با طرحواره خویشتن داری ناکافی تاب و توان، تحمل کردن هیچ گونه ناکامی را ندارند. این در حالی است که شاید افراد عادی بدانند که در راه رسیدن به اهدافشان، ممکن است شکست بخورند. لذا برای شکست های خود ناراحت شده و سوگواری می کنند اما نهایتا از جای خود بلند شده و دوباره شروع می کنند. اگر این طرح واره در فردی شدن بگیرد، او توان تحمل هیچ شکستی را ندارد اما در شکل های خفیف تر این تله شخصیتی، فردا در جلوگیری از بیان شدی هیجانات خود عملکرد ضعیفی دارد. درد را تحمل نمی کند و میخواهد هرچه سریع تر به پایان برسد، از مسئولیت پذیری گریزان است، به هر قیمتی که شده از تعارض جلوگیری می کند و زیاد به خودش سخت نمیگیرد در واقع این رفتار بخشی از رفتارهایی است که فرد انجام میدهد تا طرح واره فعال نشود و او را آزار ندهد.

طبقه چهارم حوزه خود انگیختگی نا کافی یا دیگر جهت مندی

طرحواره های این حوزه عبارتند از: طرحواره ایثار، طرحواره اطاعت و تله پذیرش جویی یا جلب توجه که در ادامه به بررسی هر یک می پردازیم.

طرحواره ایثار چیست و طرحواره درمانی آن به چه صورت است؟ 

طرحواره ایثار به انگلیسی Scheme of Sacrifice است. افراد با تله شخصیتی ایثار و ازخودگذشتگی تمایلی افراطی بر ارضاء نیازهای دیگران به گونه ای که شاید نیاز های خودشان را در این راه فدا کنند، دارند. افراد با طرحواره ایثارگری چنان زندگی خود را وقف دیگران میکنند که این کار به قیمت عدم ارضای نیازهای خودشان تمام میشود. متاسفانه از آنجایی که در فرهنگ ما ایثار و فداکاری در دسته صفات خوب و مثبت قرار دارد، در عموم مواقع شخص یا به وجود طرحواره ایثار در خود پی نبرده و به دنبال درمان آن نیست و یا انقدر دیر اقدام می کند که سالهای زیادی را با این درد و رنج می گذراند. این افراد همواره این احساس را دارند که نیازهایشان هیچگاه ارضا نمی شود و دیگران به فکر آنها نیستند.

رفتارهای شاخص افراد با طرحواره ایثار:

۱) مدام در حال سرویس دهی به دیگران هستند و آنقدر به این کار ادامه می دهند تا به ضرر خودشان تمام شود.

۲) اغلب افرادی خجالتی هستند که، توان نه گفتن به خواسته های دیگران را ندارند.

۳) همواره در حال فداکار و از خود گذشتگی هستند و نیاز های خود را فدای دیگران می کنند.

۴) افرادی که طرحواره ایثار دارند، مدام بر این باور هستند که دیگران از آنها سوءاستفاده می‌کنند و این حس آزار دهنده را همواره به همراه دارند. بدتر از آن اینکه به دیگران اجازه می دهند تا با آنها بد رفتاری کرده و برای ارضای نیاز های خود از آنها سو استفاده کنند.

۵) همواره شاکی هستند که دیگران رفتار مناسبی با آنها ندارند.

۶) اگر احیانا در مواردی خجالت را کنار بگذارند و به خواسته دیگرانه نه بگوییند، احساس عذاب وجدان می کنند.

آیا شما طرحواره ایثار دارید؟

برای اطمینان از این موضوع که آیا تله ایثار و از خودگذشتگی در زندگی شما فعال است یا خیر پیشنهاد میکنم در آزمون زیر شرکت کنید.

طبقه پنجم حوزه گوش بزنگی و بازداری:

افرادی مستعد ابتلا به طرحواره های این حوزه هستند که، در خانواهای مستبد و بیش از حد سختگیر به دنیا می آیند. وقتی والدین انتظارات عجیب و غریب و غیرواقع بینانه و بیش از حد توان کودک از او دارند، کودک دست به هر اقدامی میزند تا والدینش را راضی کند. ولی متاسفانه هرچه بیشتر تلاش میکند کمتر مورد توجه و تایید والدینش قرار میگیرد. در نهایت به این نتیجه می رسد که هرکاری هم که انجام دهد باز هم نمی تواند رضایت والدینش را بدست آورد. والدین در این خانواده ها چنان سخت گیر و تنبیه گر هستند که عزت نفس کودک را خدشه دار کرده و گاها لطمات جبران ناپذیری بر اعتماد به نفس او وارد می کنند. کودکان در چنین خانواده های مدام با این ترس دست و پنجه نرم می کنند که نتوانند خواسته های والدین را اجرا کنند و این ترس به مرور آرامشش و خوشحالی کودک را تباه می کند. طرحواره های این حوزه عبارتند از: جلب توجه، معیارهای سخت گیرانه، بازدار هیجانی و منفی گرایی که در ادامه به بررسی هر یک میپردازیم.

طرحواره جلب توجه چیست؟

طرحواره جلب توجه که به آن پذیرش جویی نیز میگویند، به این معنا است که فرد کل توان و تمرکز خود را روی این موضوع می گذارد که مورد پذیرش دیگران قرار بگیرد. اما متاسفانه هربار که مورد تایید دیگران قرار میگیرد این نیاز در وی شدت بیشتری می گیرد و در تمام زندگی خود را نیازمند به جلب پذیرش و تایید دیگران می داند. در این راه ممکن است رفتار های اغراق آمیز از وی سربزند و یا نقاب زده و خود را فردی نشان دهد که نیست. بزرگترین ترس افراد با طرحواره پذیرش طلبی این است که نزد دیگران محبوب و دوست داشتنی نباشند و این امر تماما ریشه در عزت نفس پایین آنها دارد. در اصل این افراد وابستگی شدیدی به پذیرفته شدن توسط دیگران دارند که این وابستگی باعث آسیب پذیری هرچه بیشتر آنها می شود.

طرحواره منفی گرایی چیست؟

طرحواره منفی گرایی و بدبینی به این معنا است که فرد همیشه و در تمام موقعیت های زندگی تنها نیمه خالی لیوان را می بیند. و نسبت به هرچیز و هرکسی سوظن شدیدی دارد. اگر پای صحبت افراد با این تله شخصیتی بنشینید تنها کلماتی که به تکرار می شنوید، مرگ، شکست، بدبختی و… است. این افراد همیشه در عذاب و استرس احتمال وقوع رخدادهای بد و ناگوار بسر میبرند. از نکات منفی طرحواره منفی گرایی این است که، وقتی تمام مدت به احتمال وقوع اتفاقات بد فکر می کنید سرانجام توسط قانون جذب آن اتفاقات را به زندگی خود جذب می کنید.

طرحواره بازداری هیجانی چیست؟

طرحواره بازداری هیجانی به انگلیسی Schema Emotional Inhibition است. افراد با این تله شخصیتی در بیان هیجانات خود بسیار ناتوان هستند. همواره تلاش میکنند تا هیجانات خود را پنهان کرده و حدالمقدور در مورد آنها صحبت نکنند. در موقعیت های حساس و احساسی که سایر افراد واکنش های شدیدی از خود نشان می دهند این افراد از لحاظ عاطفی بی تفاوتند و بیش از حد خویشتن داری می کنند. این افراد اغلب احساسات خود نظیر دوست داشتن، محبت و دلسوزی را بیان نمی کنند و همچنین سایر تمایلات نظیر تمایلات پرخاشگرانه خود را نیز سرکوب می کنند. در روابط فردی تا آن اندازه خویشتن داری می کنند که فرد مقابل از شناخت آنها عاجز است. از طرفی از آنجا که هیجانات خود را در زمان مناسب بروز نمی دهند، ممکن است بر اساس فشار زیادی که متحمل می شوند به یکباره کنترل خود را تماما از دست بدهند.

طرحواره معیارهای سختگیرانه چیست؟

در تعریف طرحواره معیارهای سختگیرانه باید بگویم که، افراد با این تله شخصیتی هیچ گاه از هیچ چیز راضی نیستند. این افراد عمولا از نظر اجتماع افراد موفقی هستند که عملکرد خوبی دارند و عموما از جایگاه اجتماعی ویژه ای برخوردار هستند. درواقع بیماران گرفتار به طرح واره معیارهای سخت گیرانه، معیارهای بلندپروازانه درباره رفتار و عملکرد خود دارند و مدام فکر میکنند باید بیشتر تلاش کنند. افکار پایه این افراد به این صورت است که، آنقدر عملکرد خوبی خواهم داشت تا هیچ گاه هیچ کس از من انتقاد نکند و در مقابل کوچکترین انتقادی به سرعت از کوره در می روند. این طرحواره معمولا منجر به نقص های جدی در احساس لذت ، آرامش ، سلامتی ، احساس ارزشمندی ، پیشرفت یا روابط رضایت مندانه می شود.

سبک های مقابله ای در طرحواره ها

وجود و تاثیرگذاری طرحواره ها در زندگی ما انکار ناپذیر است. یعنی عملا ما خیلی از رفتار ها را تحت فشار طرحواره ها انجام می‌دهیم. اما چه اتفاقی می افتد که نوع رفتار دو فرد با یک طرحواره یکسان در مورد رخدادی یکسان متفاوت می شود؟ اجازه دهید موضوع را با یک مثال توضیح دهیم فرض کنید دونفر با طرحواره رها شدگی در یک رابطه عاطفی قرار دارند. خب تا اینجا شرایط یکسان است. هر دو نفر ترس از تنهایی دارند و معتقد اند که اول و آخر این رابطه را از دست میدهند. اما چه اتفاقی می افتد که یکی از افراد تحت فشار طرحواره رها شدگی تصمیم میگیرد  رابطه را ترک کند و پیش خود می اندیشد باید از این حالت فرار کنم و قبل از اینکه ترک شوم خودم بروم. اما دیگری به شدت وابسته می شود و مانند یک لباس تنگ، به طرف مقابلش می چسبد تا مبادا او رهایش کند.

این دقیقا همان چیزی است که در علم طرحواره شناسی به آن سبک های مقابله ای یانگ می گویند. عملکرد افراد در مقابل طرحواره ها کاملا بستگی به سبک مقابله ای دارد که انتخاب میکنند. این امر توجیه کننده ی این موضوع است که چرا دو کودک که در شرایط یکسان بزرگ شده اند و تقریبا طرحواره های ناسازگار اولیه یکسانی دارند، رفتارهای متفاوتی دارند. در انتخاب سبک های مقابله ای عوامل زیادی مثل خلق و خو، ویژگی های فطری افراد و الگو سازی از والدین تاثیر دارند. به طور مثال فردی که ژنتیکا خجالتی است، در مقابل طرحواره نقص و شرم از دیگران مستعد تر است. در ادامه به بررسی سبک های مقابله ای که افراد برای فرار از طرحواره هایشان انتخاب می کنند می پردازیم.

تاثیر سبک تسلیم، در طرحواره درمانی

در سبک مقابله ای تسلیم، فرد مانند یک کودک بی پناه در مقابل طرحواره خود تسلیم است. یعنی معتقد است باور طرحواره ای که در مورد خود دارد کاملا درست است. از او فرار نمیکند. حتی به دنبال تغییر آن هم نیست بلکه مانند کودکی بی دفاع به این شرایط رغبت بار تن میدهد. این تماما همان  الگوهای خود آسیب رسانی است که فرد دائما تکرار میکند. اجازه دهید موضوع را با ذکر یک مثال توضیح دهیم. فردی را در نظر بگیرید که طرحواره نقص و شرم دارد. این فرد معتقد است که معایب و ایرادات اصلاح نشدنی ای در وجود خود دارد. حال اگر این فرد سبک مقابله ای تسلیم را انتخاب کرده باشد در برابر این شرایط کاملا تسلیم، منفعل و خنثی است. او پذیرفته که انسان معیوبی است پس اجازه می دهد دیگران به او توهین کرده و تحقیرش کنند. از قضا افرادی را به زندگی خود جذب می کند که، رفتاری مشابه والدینش داشته و با او بدرفتاری می کنند. او همیشه از حقوق خود می گذرد و اجازه می دهد تا دیگران مانند یک فرد حقیر با او رفتار کنند و عزت نفس او را بیش از پیش، خدشه دار کنند. افراد با سبک مقابله ای تسلیم در برابر طرحواره های ناسازگار اولیه خود آنچنان احساس درماندگی می کنند که در مقابل هر تغییری مقاومت می کنند و دوست دارند در همان شرایط آشنای گذشته باقی بمانند. حتی اگر در این شرایط درد و رنج عمیقی را متحمل می شوند.

تاثیر سبک مقابله ای فرار و یا اجتناب از طرحواره درمانی

به نظر من سبک مقابله ای فرار راه حلی طبیعی برای مقابله با طرحواره ها است که در نگاه اول به ذهن هر فرد گرفتار به تله های شخصیتی می رسد. وقتی طرحواره ها فعال میشوند عواطف منفی بسیازی مثل خشم، غم، اضطراب و … به سراغ فرد می آیند که گاهی بیش از ظرف تحمل بیمار هستند. فرار کمک میکند تا از درد ناشی از این احساسات بگریزیم. در سبک مقابله ای فرار، فرد انتخاب می کند به جای اینکه با طرحواره خود روبرو شود و آن را حل کند، از رویارویی با آن فرار کند تا آن احساسات گزنده در وی زنده نشود. شاید فرار یک تسکین موقت برای طرحواره شما باشد اما، به هیچ وجه راه حل خوبی نیست. وقتی مدام در حال فرار هستیم، هیچ وقت یاد نمی گیریم که چگونه بر طرحواره های ناسازگار اولیه خود غلبه کنیم و همواره اسیر آنها هستیم. اگر با واقعیت روبرو نشوید، صورت مسئله پاک نمی شود و مشکل شما هیچ وقت حل نمی شود. با اینکار برای حل طرحواره هایتان هیچ راه حلی پیدا نمی کنید.

ادامه دادن به این سبک مقابله ای می تواند بسیار خطرناک باشد. افراد زیادی را می شناسم که در این راه به کلی تمامی احساسات و هیجانات خود را از دست داده و به فرد منفعلی تبدیل شده اند. حتی خیلی از آنها با زیاده روی در این روند پیامد های ناگواری مانند اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی را تجربه کرده اند.

تاثیر سبک مقابله ای جبران افراطی در طرحواره درمانی

سبک مقابله ای جبران افراطی به زبان ساده یعنی حمله کردن به طرحواره. یعنی میخواهیم به زمین و زمان ثابت کنیم که دقیقا برعکس چیزی که به آن باور داریم درست است. مثلا شخصی با طرحواره نقص و شرم که سبک مقابله ای جبران افراطی را دارد، اتفاقا فردی با اعتماد به نفس بالا و حتی با اعتماد به نفس کاذب جلوه می کند. یا فردی با طرحواره وابستگی با سبک مقابله ای حمله، آنچنان عملکرد مستقلی از خودش نشان می دهد که دیگران حتی در اعماق وجودشان لحظه ای به این موضوع شک نکنند که او فردی وابسته است. شاید به ظاهر بنظر برسد که این سبک مقابله ای انتخاب خوبی است. به خصوص که افرادی که از این سبک برای مقابله با طرحواره هایشان استفاده میکنند در نظر عموم فرد موفقی هستند. اما با این شیوع ما فقط یک نقاب بر چهره خود زده ایم و آن را به دیگران نشان می دهیم. علاوه بر اینکه در این راه انرژی زیادی میزاریم و از توان می افتیم، در اصل داریم سر خودمان و دیگران را کلاه می گذاریم و اصرار داریم خودمان را چیزی نشان دهیم که، حتی خودمان هم باورمان نمی شود آن باشیم. شاید خیلی از افراد موفق جهان این سبک مقابله ای را انتخاب کرده باشند اما در این روش آرامش حقیقی از فرد سلب میشود.

روند تغییر طرحواره ها و طرحواره درمانی

پس از تحلیل پرسشنامه طرحواره یانگ اولین چیزی که به ذهن انسان می رسد این است که، اکنون که به طرحواره های خود پی بردم چگونه در سبب طرحواره درمانی برآیم؟ یا اینکه اصلا باید به طرحواره درمانگر مراجع کنم یا اینکه به تنهایی خودم از پس این مشکل برمی آیم؟ برخی به جستوجو کلمه طرحواره درمانگر به انگلیسی می پردازند تا شاید جواب کامل تری برای سوال خود در رفرنس های لاتین پیدا کنند. در تعریف طرحواره درمانی همینطور که حتما تا کنون حدس زده اید، طرحواره درمانی راهکاری برای درمان و کنترل اختلالات شخصیت، در حوزه طرح واره شناختی است که با تکنیک های متفاوتی اجرا میگردد و میتوان گفت، انواع متفاوتی دارد. به این سبک درمان اختلالات شخصیتی، طرحواره درمانی مدرن می‌گویند که روز به روز بر تعداد طرفداران آن افزوده می‌شود. طرحواره درمانی به خصوص روش طرحواره درمانی هیجانی، اولین بار توسط روانشناسی به نام یانگ مطرح شد. وی برای طرحواره درمانی کتاب زندگی خود را دوباره بیافرینید را تالیف نمود که این روزها به عنوان یک مرجع توسط طرحواره درمانگر ها استفاده میشود. یانگ در کتاب طرحواره درمانی خود، علت شکل گیری تله های شخصیتی را، ناکامی و تجارب تلخ و ناگوار افراد در برآورده نشدن نیازهای خود، به ویژه در سنین کودکی معرفی می کند. طرحواره های ناسازگار اولیه به تدریج قدرت گرفته و بارور میشوند و در نهایت این باورهای مخرب،  زمینه مناسب برای شکل گیری مشکلات شناختی و اختلالات شخصیت را فراهم می آورند.

در مورد طرحواره درمانی این اصل را در نظر بگیرید که، تکنیک هایی که در این سبک درمانی به کار گرفته میشود، در ابتدا آرامش افراد را سلب می کند و موجب آشفتگی ذهن می گردد. اما با ادامه دادن به درمان کم کم، باورهای درست جایگزین، باورهای غلط و ناسازگار شده و احساس آرامش درونی در بیمار به وجود می آید. اگر طرحواره درمانی توسط یک طرحواره درمانگر حاذق صورت گیرد، سبک زندگی فرد را به کلی تغییر می دهد، به گونه ای که افکار، احساسات و از همه مهم تر باور های فرد اصلاح میشود. در این میان طرحواره درمانی هیجانی یکی از روش های درمانی طرحواره های یانگ است که قدمتی سی ساله و در عین حال تاثیری عمیق بر علم روانشناسی دارد. در طرحواره درمانی هیجانی درمانگر با کاوش در خاطرات کودکی بیمار، به دنبال احساسات سرکوب شده ای میگردد که ریشه شکل گیری طرحواره ها بوده اند. در نهایت به کمک تکنیک هایی فرد موفق به تخلیه هیجانات ناشی از آن احساس میشود. پس از تخلیه هیجانات منفی به مرور زمان به کمک مهندسی معکوس بیمار می آموزد که در دام طرحواره ها گرفتار نشود و در شرایطی که طرحواره او فعال می شود برخورد مناسبی داشته باشد.

انواع طرحواره درمانی

در علم روانشناسی تعارف و نظریه های متعددی درباره طرحواره ها، عوامل تاثیرگذار در شکل گیری آنها و انواع شیوه های درمانی ذکر شده است اما باید بدانیم طرح واره دو نوع اصلی دارد:

• طرحواره سازگار اولیه
• طرحواره ناسازگار اولیه

نکته قابل توجه این است که برای انتخاب یک نوع طرحواره درمانی باید به حوزه هایی که تله شخصیتی در آنها فعال است توجه کرد.(همان پنج حوزه، طرد، عملکرد مختل،محدودیت مختل، بازداری هیجانی و خود انگیختگی ناکافی که پیشتر به توضیح آن پرداختیم.) همچنین باید به نوع طرحواره فرد نیز دقت کرد.(به طور مثال شاید رفتاری که با بیماری با طرحواره استحقاق میشود، به هیچ عنوان نباید با بیماری با طرحواره نقص و شرم شود.)

یکی از انواع طرحواره درمانی که به آن طرحواره درمانی هیجانی نیز میگویند، تکنیک بازیابی خاطرات است. در این روش بیمار به کمک طرحواره درمانگر خود، به بازیابی همان خاطراتی می پردازد که ریشه و نقطه شکل گیری آن طرحواره خاص بوده است. آنگاه طرحواره درمانگر کمک میکند تا بیمار انرژی منفی تخلیه نشده خود را تخلیه کند و با حمایت طرحواره درمانگر روند ناخوشنودی که موجب تحقیر، ناراحتی و … بیمار بوده است را تغییر میدهند.

اصطلاحات مهم بکاربرده شده در این مقاله:

1. طرحواره: الگوهای ذهنی و چهار چوب باوری هر فرد که شیراز شخصیتش را شکل داده و احساسات، افکار و رفتارش را کنترل میکند.
2. طرحواره سازگار اولیه: طرحواره های مثبت اولیه که عملکرد فرد با جهان را به شیوه ای مثبت هدایت میکنند.
3. طرحواره ناسازگار اولیه: آن دسته از طرح واره های منفی فرد که در بدو تولد و سال های اولیه زندگی کودک شکل میگیرد و به مانند عینکی تیره جهان را به صورتی وارونه و خطرناک به فرد نشان میدهد.
4. طرحواره درمانی: کلیه اقداماتی که توسط یک روان درمان گر برای بهبود، اصلاح و کنترل طرحواره ها شکل میگیرد اعم از بازیابی خاطره ها، ساخت تجارب مثبت جدید، تخلیه انرژی منفی و …
5. خود انگیختگی نا کافی: خودانگیختگی (استقلال، توانایی زندگی و انجام کارهای شخصی به صورت تکی و مستقل از دیگران) یکی از نیاز های اصلی هر فرد است که چنانچه به درستی توسط والدین تامین نگردد، کودک دچار خودانگیختگی ناکافی شده و طرح‌‌‌‌واره های این حوزه برای او فعال میشود.
6. ذهنیت طرحواره ای: کلیه تصورات، افکار و رفتارهای تکرار شونده ای که تحت تاثیر فعال شدن یکی از طرح‌واره ها در فرد تکرار میشوند.
7. سبک مقابله ای: شیوه های مقابله ای که از هر فرد در هنگام فعال شدن طرح‌واره هایش جهت خاموش کردن طرح واره سر میزند که معمولا ناسالم و آسیب زا هستند.

منابع این مقاله(طرحواره | بررسی طرحواره های ناسازگار اولیه و فنون طرحواره درمانی| انیمیشن درون و بیرون)

لینک های کوتاه: bit.ly | cutt.ly | rb.gy | u.nu | is.gd | v.gd | v.ht

تست طرحواره- انواع طرحواره- مثال برای طرحواره- طرحواره یانگ چیست- درمان طرحواره- طرحواره درمانی چیست- طرحواره چیست ویکی پدیا- عکس طرحواره درمانی

اگر از خواندن مقاله طرحواره و طرحواره درمانی لذت بردید لطفا آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید، همچنین میتوانید تجربیات و سوالات خود را با ما به اشتراک بگذارید.

لینک کوتاه مقاله: https://razemovafaghiat.com/?p=6530